Titel

Twijfel aan het bestaan van echte paragnosten

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 1 July, 2009)

Samenvatting

Er wordt nog steeds getwijfeld aan het bestaan van paragnosten, terwijl daar volgens Stichting Athanasia geen gegronde reden toe bestaat.

Tekst


Twijfel aan het bestaan van echte paragnosten

door Stichting Athanasia

De verschillende TV-series rond Het Zesde Zintuig zijn een begrip geworden in Nederland. Dat wil zeker niet zeggen dat iedereen er even enthousiast over geweest is. Niet alleen waren er geruchten over onsmakelijke ruzies tussen jaloerse deelnemers, maar het zou volgens skeptici allemaal doorgestoken kaart zijn geweest. Dat niet alles er even vriendelijk aan toe ging bij de eerste serie, hebben we zelf uit de mond van een van de kandidaten vernomen. Het is echter maar de vraag of dit direct pleit tegen de integriteit van het programma zelf. Anders dan de huidige serie (Het Zesde Zintuig Plaats Delict) waarin paragnosten oftewel helderzienden met elkaar samenwerken om politiezaken te helpen oplossen, hadden de vorige series een competitieve opzet. Paragnosten zijn ook maar mensen en het is niet ondenkbaar dat sommigen van hen in het heetst van de strijd bezwijken voor minder fraaie, maar wel heel menselijke emoties zoals jaloezie. De tweede beschuldiging is parapsychologisch beschouwd echter veel ernstiger, althans wel als de producenten of presentatoren van de programma's bepaalde missers van bepaalde deelnemers opzettelijk hebben voorgesteld als voltreffers.

Boerenbedrog en toeval
Nu hoeven we er niet aan te twijfelen dat er inderdaad wel eens bedrog voorkomt rond paragnosten. Je kunt in het algemeen denken aan drie hoofdvormen:

(a) Bedrog van derden, zoals onderzoekers of programmamakers, dat wil zeggen dat zij onderzoeksresultaten als veel belangrijker voorstellen dan ze kunnen verantwoorden. We moeten er trouwens wel zeker van zijn dat een onderzoeker in zo'n geval zelf door heeft wat hij doet, want anders kan er zelfbedrog in het spel zijn of zelfs niet meer dan een vergissing. Bewust bedrog van dit type is waarschijnlijk betrekkelijk zeldzaam, althans beduidend zeldzamer dan skeptici beweren.
(b) Bedrog van zogeheten mentalisten die zich uitgeven voor paragnosten. Onder mentalisten verstaan we een soort illusionisten of goochelaars die zich bijzondere trucs eigen hebben gemaakt om doelbewust de illusie te wekken dat ze over paranormale gaven beschikken. Een van de bekendste mensen die hier al decennia van beschuldigd wordt, is Uri Geller. Of dit nu terecht is of niet, er zijn ongetwijfeld pseudo-paragnosten die niet meer dan illusionisten zijn. Het is geen goede zaak als de scheidslijn tussen de totaal verschillende categorieën van mentalisten en echte paragnosten vervaagt. De amusementswaarde van een act kan geen excuus zijn om te doen alsof je paranormaal begaafd bent terwijl dat gewoon niet waar is.
(c) Bedrog van echte, begaafde paragnosten, die onder bepaalde omstandigheden bang kunnen zijn dat ze niet goed genoeg scoren en daarom hun toevlucht nemen tot de (desnoods knullige) toepassing van mentalistische trucs. Een bekend voorbeeld uit de mentalistische trukendoos is cold reading, een techniek waarbij een mentalist bijvoorbeeld allerlei informatie ontleent aan iemands uiterlijk en lichaamstaal, en die informatie vervolgens presenteert als paranormaal.
Skeptici gaan ervan uit dat alle verrichtingen van paragnosten verklaard kunnen worden door deze vormen van bedrog, eventueel nog aangevuld door coïncidenties. Dat wil zeggen: als uitspraken van helderzienden overeenkomen met de werkelijkheid en niet berusten op boerenbedrog, dan kunnen zulke treffers alleen berusten op normale informatie of op toeval.
Meer mogelijkheden zijn er niet, want in het skeptische wereldbeeld is nu eenmaal geen ruimte voor echte helderzienden. Waarom niet? Omdat er nu eenmaal helemaal geen buitenzintuiglijke waarneming zou bestaan. Alle informatie die we over de werkelijkheid kunnen vergaren zou uitsluitend tot ons kunnen komen via de fysieke zintuigen. Dit betekent dat helderziendheid en telepathie bij voorbaat niet meer dan verzinsels kunnen zijn.
Deze standaard skeptische overtuiging zien we bijvoorbeeld in het recente boek Wat een onzin! van De Regt en Dooremalen. Volgens hen zijn bijna alle paragnosten (en overigens ook mediums) geldwolven en schaamteloze bedriegers.

Bewijzen voor ESP in het laboratorium
Ondanks het respectloze offensief tegen paragnosten van de kant van materialistische skeptici, hoort iedereen met een basale kennis van de parapsychologie in elk geval te weten dat er meer dan voldoende bewijsmateriaal verzameld is voor het bestaan van telepathie en helderziendheid. Buitenzintuiglijke waarneming oftewel Extra-Sensory Perception (ESP) is aangetoond door middel van betrouwbare collecties van sterke gevallen van spontane ervaringen, maar ook door strenge parapsychologische experimenten waarbij men systematisch alle normale zintuiglijke informatie uitsluit.
Bijvoorbeeld door degene die de telepathische informatie 'uitzendt' op een andere locatie te plaatsen dan de ontvanger. Bij de Ganzfeldmethode gaat men nog verder door de zintuigen van de ontvanger zelf af te schermen. Zo worden er halve pingpongballen over de ogen van de proefpersoon geplakt en zet men hem of haar een koptelefoon met ruis op. Bij een andere techniek, remote viewing, bevindt de zender zich op flinke afstand van de ontvanger. Ook de informatie die de proefpersoon moet opvangen wordt door middel van een toevalsproces uitgekozen. Dit soort technieken hebben positieve resultaten opgeleverd die als je er de kansberekening op loslaat niet of nauwelijks verklaard kunnen worden door zuiver toeval. Men heeft op die manier reeds voldoende aangetoond dat buitenzintuiglijke waarneming naar alle waarschijnlijkheid echt bestaat! Skeptici geven dit in de meeste gevallen nog steeds niet toe, omdat het nu eenmaal echt niet in hun wereldbeeld past. Hun rest niet veel anders dan door te gaan met hun ontkenning, verdraaiing of doodzwijgen van het bewijsmateriaal voor ESP.

Buitenzintuiglijke waarneming en begaafde helderzienden
Dit geldt des te meer voor onderzoek naar het bestaan van paragnosten. Zelfs parapsychologen lijken wat dit betreft overigens nog wel eens besmet door skeptische disinformatie. Dat telepathie en helderziendheid bestaan, wordt over het algemeen wel erkend door beoefenaars van de parapsychologie. Er is zoals gezegd zulk sterk bewijsmateriaal voor dat het onzinnig lijkt om het nog weg te willen verklaren of te negeren.

Een andere vraag luidt echter of er ook mensen zijn met een bijzondere begaafdheid op dit gebied; paragnosten dus. Je zou bij voorbaat verwachten dat die inderdaad bestaan. Bij alle andere menselijke vermogens zijn er namelijk individuen die daarin uitblinken en het zou wel heel merkwaardig zijn als buitenzintuiglijke waarneming zomaar het enige vermogen is waar dit niet voor geldt. De meeste mensen kunnen bijvoorbeeld een paar honderd meter rennen, maar slechts een enkeling schopt het zover dat hij aan de Olympische Spelen mee kan doen. Bijna alle kinderen kunnen tekenen, maar slechts een aantal van hen wordt uiteindelijk een professioneel kunstenaar. Het is daarom niet alleen redelijk te verwachten dat de meeste mensen wel eens een paranormale ervaring meemaken, maar ook dat een relatief kleine groep werkelijk paranormaal begaafd is.
Er is onderzoek uitgevoerd dat het bestaan van zulke mensen bevestigt. Een goed gedocumenteerd voorbeeld daarvan is de Pool Stefan Ossowiecki, een vroege paragnost die in de eerste helft van de 20e eeuw onderzocht werd, en over wie onlangs het evaluerende boek World in A Grain of Sand is verschenen. Dit boek van Mary Rose Barrington, Zofia Weaver en Ian Stevenson toont aan dat er in zijn geval hoe dan ook veel bewijsmateriaal bestaat voor een heuse helderziende gave.
In dit verband wijst men vaak op het werk van dr. H.G. Boerenkamp Helderziendheid bekeken. Dit zou aantonen dat helderzienden die zichzelf als paragnost beschouwen bijna nooit uitspraken doen die echt als paranormaal beschouwd zouden kunnen worden. Zijn boodschap, geciteerd door het lijfblad van de skeptici, Skepter, luidt onder andere: “Collega's besteedt niet veel aandacht meer aan de uitspraken van paragnosten!”
Het enige wat Boerenkamp echter mogelijk heeft aangetoond is dat sommige mensen zichzelf als paragnost beschouwen, maar dat in werkelijkheid niet zijn. Daarmee is het bewijsmateriaal voor echte helderzienden natuurlijk nog steeds niet zomaar ontkracht. Om authentieke en vermeende paragnosten van elkaar te onderscheiden kun je niet volstaan met de vraag wie zichzelf als helderziende ziet en wie niet. Er zal dan eerst een selectie moeten plaatsvinden binnen de groep mensen die zichzelf als paragnost beschouwt. Bijvoorbeeld een selectie van het type dat we voorgeschoteld hebben gekregen bij de eerste series van Het Zesde Zintuig. Zonder zo'n zifting worden begaafde en onbegaafde proefpersonen onvermijdelijk over één kam geschoren.
Wijlen prof. dr. W.H.C. Tenhaeff is een van de bekendste Nederlandse parapsychologen geweest die serieus onderzoek heeft verricht naar paragnosten en zijn bevindingen daaromtrent heeft gepubliceerd in talloze artikelen en boeken. Helaas is zijn werk volgens tegenstanders niet altijd even nauwkeurig geweest, maar dat neemt niet weg dat de helderzienden die hij heeft onderzocht, zoals Gerard Croiset en Warner Tholen, naar alle waarschijnlijkheid wel degelijk paranormaal begaafd waren.

Rekening houden met persoonlijkheid en specialismen
Een van de hedendaagse TV-mediums en helderzienden is de sympathieke Schot Derek Ogilvie. Hij heeft onlangs meegedaan aan een experiment van de beruchte Amerikaanse skepticus James Randi. Uit de resultaten van het experiment leiden tegenstanders af dat hij zeker niet paranormaal begaafd is. Zelfs wanneer dat de juiste conclusie is, dan heeft de deelname van Ogilvie in elk geval voor eens en voor altijd de onhoudbaarheid aangetoond van de aantijging dat alle paragnosten gewoon bedriegers zijn. Maar er is geen enkele goede reden om aan te nemen dat Ogilvie geen bijzondere paranormale gave heeft. Hij heeft namelijk onvoldoende de kans gekregen om zijn gaven te laten zien.
De vervelendste eigenschap van skeptici bij hun 'objectieve' experimenten naar paranormale verschijnselen is niet dat ze kritisch zijn en alle mogelijke verklaringen uitsluiten. Dat geldt namelijk allebei ook voor goede parapsychologen. Waarin skeptici te kort schieten is dat ze vaak geen rekening wensen te houden met de specifieke werkwijzen of thema's die bij een paragnost horen. Ze zetten in plaats daarvan een experiment op dat niet aansluit bij de persoonlijkheid van de helderziende. Bovendien is hun skeptische houding vaak zo demotiverend en irritant dat een paragnost alleen daardoor al minder presteert dan gewoonlijk. Deze factoren verklaren waarom helderzienden als Ogilvie opeens geen gaven meer lijken te hebben als zij onderzocht worden door skeptici die nog niet eens in de realiteit van ESP geloven.

Goed parapsychologisch onderzoek naar paragnosten houdt rekening met de persoonlijkheid van een paragnost en met zijn of haar interesses en deskundigheid en stelt bovendien het bestaan van ESP niet langer ter discussie.

Keurmerk
Veel mensen willen om allerlei redenen graag een begaafde helderziende raadplegen. Het zou daarom mooi zijn als we snel betrouwbare informatie over mogelijke paragnosten konden raadplegen. In dit verband zou het bovendien erg nuttig zijn als er een wetenschappelijk verantwoord keurmerk kwam, wat overigens reeds enkele jaren geleden is voorgesteld door de Nederlandse paragnost Johan Kuijpers. Zo'n keurmerk zou bijvoorbeeld toegekend kunnen worden aan paragnosten die binnen hun persoonlijke specialisme met goed gevolg parapsychologisch getoetst zijn. Natuurlijk is het dan wel handig als het specialisme ook bekend wordt gemaakt aan potentiële cliënten.
Op die manier voorkom je dat velen in zee gaan met matig begaafde of zelfs volkomen ongetalenteerde zieners. Bovendien bescherm je ingebeelde wannabe's tegen zichzelf.

Paragnosten en parapsychologen
Tot slot nog een opmerking over het onderscheid tussen paragnosten en parapsychologen. Paragnost is een duur woord voor helderziende en betekent zoiets als “iemand die buiten zijn normale zintuigen om toegang heeft tot correcte informatie over anderen (telepathie) of de buitenwereld (helderziendheid).”
Een parapsycholoog is een onderzoeker of deskundige op het gebied van de parapsychologie, d.w.z. de studie van paranormale verschijnselen. De termen zijn dus zeker geen synoniemen en mogen niet zomaar door elkaar worden gebruikt! Een paragnost kan soms weinig tot niets weten van de parapsychologie in wetenschappelijke zin. En een parapsycholoog is meestal niet meer dan gemiddeld paranormaal begaafd. De combinatie van iemand die parapsycholoog is en tegelijkertijd paragnost is voor zover we weten uiterst zeldzaam.

Literatuur

Ook een paranormale ervaring gehad? Blijft u ns vooral schrijven over paranormale ervaringen rond een leven na de dood, reïncarnatie, bijnadoodervaringen, sterfbedvisioenen, contacten met overledenen, uittredingen, waarnemingen van aura’s door jonge kinderen, etc. En sla s.v.p. onze tafel niet over als we op een van de beurzen staan.

Stichting Athanasia
Darrenhof 9
6533 RT Nijmegen


Reacties: titusrivas@hotmail.com

Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, jaargang 13, nummer 2, mei 2009, blz. 18-20.