Bloemen zijn rood: beperkende mores in het onderwijs hinderen ontwikkeling
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 6 May, 2011)
Samenvatting
Persoonlijke ontwikkeling heeft ruimte, vrijheid en openheid nodig. Politiek, onderwijs en wetenschap neigen er echter nogal eens toe om ongewenste uitkomsten te bestrijden.
Bloemen zijn rood:
beperkende mores in het onderwijs hinderen ontwikkeling
door
Titus Rivas
Persoonlijke ontwikkeling heeft ruimte, vrijheid en openheid nodig. Politiek, onderwijs en wetenschap neigen er echter nogal eens toe om ongewenste uitkomsten te bestrijden. Vrijheid van denken en (je persoonlijk) ontwikkelen gaan dikwijls hand in hand. Gerard van Maasakkers zong er
hartverscheurend over in 'Bloemen zijn rood'. Kinderen worden al jong gedwongen te zien zoals volwassenen kijken.
Denkers worden van oudsher gewantrouwd door machthebbers. Door hun kritische uitlatingen
kunnen ze autoriteiten aan het wankelen brengen. Een klassiek voorbeeld betreft de Griekse filosoof Socrates. Hij werd ter dood gebracht doordat hij met name jongeren op verkeerde gedachten zou hebben gebracht. Veel recenter zagen we bijvoorbeeld de vervolging van hogeropgeleiden in Cambodja onder het bewind van de Rode Khmer. “Gevaarlijke intellectuelen” werden er massaal gevangen gezet, gefolterd en gedood.
Kennis is macht en het ter discussie stellen van een bepaalde dominante visie kan daarom
echt alarmerend zijn. Zoiets werkt ook door in het onderwijs.
Indoctrinatie
Onder dictatoriale regimes is altijd sprake van indoctrinatie van leerlingen. Dat begint vaak al op zeer jonge leeftijd. Kinderen in nazi-Duitsland leerden bijvoorbeeld lezen met propagandistische
schoolboeken. Daarin verheerlijkte men het eigen land en 'ras' en natuurlijk de Führer, terwijl de joden er juist in gedemoniseerd werden. Zelf verklaarde Hitler tijdens een interview: “Mijn pedagogiek is hard. Het zwakke moet weggeslagen worden. In mijn Ordensburgen zal een jeugd opgroeien die de wereld zal heugen. Een gewelddadige, wrede, onverschrokken jeugd wil ik.” Jongens werden zo al
vroeg voorbereid op militaire dienst en meisjes werden aangemoedigd vruchtbare
moeders te worden.
Overigens zijn niet alle beschuldigingen van indoctrinatie even gemakkelijk te beoordelen. Volgens bepaalde samenzweringstheorieën houdt men mensen in het algemeen, en dus ook scholieren,
zo lang mogelijk dom. Zo zou belangrijke informatie over UFO's reeds sinds de jaren 40 worden achtergehouden. Regeringen zouden allang weten dat ruimteschepen van andere planeten onze aarde bezoeken maar dit om duistere redenen niet willen vrijgeven. Terwijl men al op de lagere school nog steeds te horen krijgt dat UFO's waarschijnlijk niet bestaan. Dit is hoe dan ook een interessante mogelijkheid die het verdient om nader onderzocht te worden.
Een ander voorbeeld betreft de aanslagen in New York en Washington van 11 september 2001. Er zou meer dan voldoende bewijsmateriaal bestaan voor een rebelse versie van de gebeurtenissen. Niet Al-Qaeda, maar de eigen Amerikaanse regering zou achter de aanslagen hebben gezeten, al dan niet met steun van de Mossad. Men zou de burgers, van jong tot oud, ten onrechte
hebben voorgehouden dat een agressieve War on terroronvermijdelijk is. De bekende linkse taalkundige en publicist Noam Chomsky neemt deze theorie in ieder geval niet serieus. Dat is
relevant, omdat hij bekend staat om zijn aanvallen op het Amerikaanse regeringsbeleid.
Het zou overigens niet de eerste keer zijn dat een samenzweringstheorie zelf op propaganda berust. Denk aan de zogeheten Protocollen van de Wijzen van Zion, een vervalsing waaruit zou blijken dat de joden de hele wereld willen overnemen. Het boek werd ingezet door de propagandamachine van de nazi's en het schijnt zelfs nu nog een rol te spelen onder anti-zionisten in het Midden-Oosten.
Sociale druk in het hoger onderwijs
Het bestaan van indoctrinatie is zelf in ieder geval geen mythe. Ook aan universiteiten heeft men er mee te maken. Docenten, vakgroepen en faculteiten hangen doorgaans een bepaalde overkoepelende theorie aan. Het onderwijs dat zij studenten geven benadrukt normaliter alles wat voor die theorie pleit. Wat er tegen pleit blijft nogal eens onderbelicht. Ik ken hier uit eigen ervaring
diverse voorbeelden van uit mijn studententijd.
Als student filosofie durfde ik bijvoorbeeld een keer de vraag te stellen hoe men een ethiek nader wilde funderen als men een spirituele dimensie bij voorbaat uitsloot. Dit was duidelijk een gênante vraag die in feite direct taboe werd verklaard. Het was voor de docent kennelijk zo vanzelfsprekend dat er hoe dan ook geen spirituele
dimensie bestaat dat de vraag gewoon niet gesteld mocht worden. In ieder geval
niet binnen een serieus college meta-ethiek.
Bij psychologie werd het vanzelfsprekend geacht dat je je niet brandde aan parapsychologische onderwerpen. Er bestonden maar twee respectabele opties: of men liet het gebied links liggen of men probeerde het te herleiden tot de normale psychologie.
Zelfs de stelling dat het bewustzijn bij mens en dier van belang was voor het gedrag was
al heel verdacht. Ik heb die stelling al, zeg ik het zelf, effectief verdedigd voor de sectie theoretische psychologie waar ik onder viel. Daar had men op zich nog wel waardering voor, maar er kwam eigenlijk geen respons op. Men deed er verder niets mee, omdat het buiten het eigen theoretische kader viel. De discussie bleek, zonder goede reden, zomaar opeens gesloten.
Studenten die extra onzeker zijn kunnen volgens mij al gauw gedemotiveerd worden door dit
patroon. Het is niet leuk om te merken dat je bijna uitsluitend meetelt als je een dominante theorie onderschrijft. Intellectuele vrijheid komt in de westerse wereld gelukkig wel meer voor dan in dictatoriale landen. Maar de sociale druk om je intellectueel aan te passen is ook in het westen aanzienlijk.
Vervreemding
Indoctrinatie en sociale druk in het onderwijs doen het vrije denken geen goed. Men krijgt bij voorbaat te horen welke manier van denken juist is en wat alleen maar belachelijk of onzinnig is. Op individueel niveau is dit frustrerend en het kan in het ergste geval zelfs leiden tot een misvorming van de persoonlijkheid. De Brabantse zanger Gerard van Maasakkers geeft dit treffend weer in zijn bewerking van het lied Flowers are red van Harry Chapin. Bloemen zijn rood gaat over een schooljongen die graag bonte bloemen tekent, want 'er zijn bloemen in alle kleuren en hij ziet ze allemaal'. Zijn juf legt uit dat hij niet alleen op de
wereld is en dat het geen zin heeft om de dingen anders te zien dan hoe men ze 'hoort' te zien. Volgens haar zijn bloemen rood en blaadjes groen. Aangezien de jongen niet meteen om is, moet hij in de hoek staan totdat hij weet hoe het hoort. Hij voelt zich eenzaam en bang. Uiteindelijk past hij zich dan toch maar aan de heersende visie aan. In het schooljaar daarop krijgt de jongen te maken
met een ruimdenkende juffrouw. Ze spoort hem aan alle mogelijke kleuren te gebruiken bij het tekenen. Maar de jongen is inmiddels geïndoctrineerd. Hij dreunt de wijze les van zijn vorige juf op: “Bloemen zijn rood, blaadjes zijn groen, 't Heeft geen enkele zin om 't anders te zien, Dus waarom zou je 't dan nog anders doen".
Marginalisering van onwelgevallige visies
Op het niveau van de wetenschap is er een wisselwerking van sociale druk om bepaalde
theorieën links te laten liggen en het uitblijven van wetenschappelijk onderzoek. Men heeft bijvoorbeeld wel eens uitgerekend dat het aantal onderzoeken binnen de parapsychologie verwaarloosbaar klein is als je het afzet tegen onderzoek in gevestigde gebieden. Dit heeft te maken met een gebrek aan subsidies maar ook met het ontmoedigen van studenten zich nader te verdiepen in parapsychologische vraagstukken. Sommige invloedrijke parapsychologen van tegenwoordig, zoals Richard Wiseman en Susan Blackmore, zijn die titel eigenlijk niet eens waard. Ze verwijzen alle paranormale fenomenen namelijk bij voorbaat naar het rijk der fabelen en ondergraven het vakgebied dus van binnenuit.
Nog twee andere voorbeelden:
- Binnen de biologie worden studenten die dieren als gevoelige en denkende wezens zien,
nog steeds onder druk gezet om een reductionistische blik te ontwikkelen. Dat begint al met dierproeven waarbij ze dieren moeten doden en ontleden als zielloze machines. Moedige, afwijkende ethologen zoals Marc Bekoff en Jane Goodall moeten hun methodiek en ideeën nog steeds verdedigen tegen het officiële oordeel dat ze 'niet wetenschappelijk genoeg' zijn.
- Op het terrein van de psychiatrie is er al jaren een veel te grote nadruk op biologische factoren en de psychofarmaca die patiënten zouden moeten slikken. Er is onvoldoende ruimte voor andere visies, zoals dat sociale factoren en zingeving minstens zo belangrijk zijn voor iemands geestelijke gezondheid. Studenten worden getraind om zo veel mogelijk mee te gaan in de vigerende
theorievorming.
Pluralisme
In het algemeen geldt dat studenten worden afgeschermd van 'ketterse' informatie zodat
onwelgevallige visies zo marginaal mogelijk blijven.Wat me voorts opvalt, is dat populaire tijdschriften met hoge oplages zich vaak niet willen branden aan wetenschappelijke controverses. Dat betekent dat afwijkende theorievorming of onderzoek met een ongewenste uitkomst vaak niet goed uit de verf komt. Een schokkend voorbeeld hiervan is de manier waarop cardioloog dr. Pim van Lommel in diverse bladen persoonlijk aangevallen is. Vanwege zijn afwijkende visie op
bijna-doodervaringen speelden redacties in veel gevallen liever op safe. De skeptische tegenstanders van Van Lommel kregen zo alle gelegenheid om hem in diskrediet te brengen.
Disinformatie in de media en indoctrinatie in het onderwijs gaan hand in hand. Ze hebben allebei te maken met een terugdringen van de intellectuele vrijheid. Een onjuiste, eenzijdige berichtgeving kan studenten bovendien ontmoedigen zich nader met een bepaald thema bezig te
houden. Volgens mij ligt de oplossing voor zulke inperkingen van intellectuele vrijheid voor de hand. Men dient het pluralisme nog meer te bevorderen. Het moet in mijn ogen ook voor scholieren en studenten veel normaler en respectabeler worden om er een afwijkende visie op na te houden.
Onderwijs hoort ervoor zorgen dat leerlingen zo breed mogelijk worden geïnformeerd en gestimuleerd tot zelfstandigheid. Je moet als student vooral gewaardeerd worden
om je ijver, onderzoekskwaliteiten en rationaliteit. Dus niet omdat je meeloopt en theorieën onderschrijft die de meeste vakgenoten nu eenmaal aanhangen.
Literatuur
- Friedman, S. (2008). Flying saucers and science. New Page Books.
- Griffin, D. (2004). The 9/11 Commission Report: Omissions and Distortions, Olive Branch Press.
- Rivas, T. (2001). The causally efficacious psyche(online artikel).
Dit artikel werd in 2010 gepubliceerd in een tijdschrift en in 2011 op txtxs.nl gezet.
Contact: titusrivas@hotmail.com