Titel

Terminale luciditeit

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 12 May, 2011)

Samenvatting

Bruce Greyson en Michael Nahm publiceerden in december vorig jaar een interessant artikel, getiteld Terminal Lucidity in Patients with Chronic Schizophrenia and Dementia. Een korte samenvatting.


Tekst


Terminale luciditeit

De Amerikaanse BDE-onderzoeker Bruce Greyson en de Duitse bioloog Michael Nahm publiceerden in december vorig jaar een interessant artikel, getiteld Terminal Lucidity in Patients with Chronic Schizophrenia and Dementia.
Sommige mensen die lijden aan een psychiatrische aandoening of dementie, kunnen in hun laatste levensdagen mentaal opeens weer helder worden en eventueel meer toegang krijgen tot hun geheugen. Dit verschijnsel wordt terminale luciditeit genoemd. Het was in de oudheid al bekend bij auteurs zoals Cicero en Plutarchus en artsen zoals Hippocrates en Galenus.
Het fenomeen is meer dan eens zo uitgelegd dat stervenden gedeeltelijk bevrijd kunnen worden van geestelijke beperkingen die het brein hun tot dan toe heeft opgelegd. De stervende hersenen zouden als het ware steeds meer hun grip op de ziel verliezen. Daarbij zou die ziel zich natuurlijk nog wel kunnen manifesteren via het eigen lichaam.

Nahm en Greyson hebben een grondig literatuuronderzoek uitgevoerd. Ze ontdekten 81 verwijzingen naar gepubliceerde casussen, en slaagden erin 49 daarvan te traceren. Voorts stuitten ze ook op 17 algemene uitspraken van psychiaters, verzorgers en artsen die getuige waren van terminale luciditeit. Nahm en Greyson hebben berekend dat terminale luciditeit in 84% van de gevallen plaatsvindt in de laatste week voor het overlijden en in 43% op de laatste dag.
Merkwaardig genoeg blijken de meeste gevallen te dateren van voor 1849. Volgens de auteurs wijst dit er duidelijk op dat hedendaagse artsen en psychiaters terminale luciditeit meestal negeren en er geen melding van maken. Overigens komen recente casussen qua structuur wel overeen met de oudere gevallen.
Het enige 20e-eeuwse medische verslag over terminale luciditeit is een Russisch artikel uit 1975 van B.E. Turetskaia en A.A. Romanenko. Het beschrijft drie schizofrene patiënten die gedurende vele jaren psychotisch door het leven waren gegaan. Enkele weken voor hun dood gingen zij mentaal enorm vooruit, zozeer zelfs dat ze 'bijna 'normaal' overkwamen. Uit het schaarse recente westerse onderzoek blijkt dat terminale luciditeit bij dementie zeer regelmatig voorkomt.
Volgens de auteurs moet het relatief gemakkelijk zijn om meer recente casussen te vinden. Ze onderstrepen het belang voor de psychiatrie en geriatrie als men de betrokken mechanismen in kaart zou kunnen brengen en speculeren over een mogelijke rol van hoge koorts.

Over dementie merken Nahm en Greyson op dat het brein van demente patiënten kort voor hun dood onherstelbaar beschadigd is. Je zou dus niet bepaald verwachten dat zulke patiënten opeens weer helder kunnen worden, aangezien de aftakelende hersenen vlak voor het overlijden niet opeens wonderbaarlijk zullen herstellen. Ook geeft terminale luciditeit bij demente patiënten aan dat dementie kennelijk niet neerkomt op de vernietiging van het geheugen, maar slechts op een aantasting van de normale toegang ertoe. Dit lijkt te impliceren dat het geheugen op de eerste plaats een geestelijke en geen neurologische grootheid is.
Het is te hopen dat het taboe op het onderwerp snel teruggedrongen zal worden.

Titus Rivas

Referentie
- Nahm, M., & Greyson, B. (2009). Terminal Lucidity in Patients with Chronic Schizophrenia and Dementia: A Survey of the Literature. The Journal of Nervous and Mental Disease, 197, 12, 942-944.

Dit artikel werd gepubliceerd in Terugkeer 21(1), voorjaar 2010, blz. 29.

Contact: titusrivas@hotmail.com