Relatos verídicos van Manuel Domingos et al. (recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 14 April, 2013)
Samenvatting
Recensie door Titus Rivas van 'Relatos verídicos: Experiências de quase-morte' van Manuel Domingos, Patrícia Costa Dias en Paulo Alexandre Lução.
Boekbespreking
Manuel Domingos, Patrícia Costa Dias en Paulo Alexandre Lução. Relatos verídicos: Experiências de quase-morte (4e druk). Gastauteur: Pim van Lommel. Lissabon: Ésquilo, 2011. ISBN 978-972-8605-48-9.
Het boek Relatos verídicos bestaat voor een deel uit – in het Portugees – vertaalde klassieke stukken die direct of indirect verband houden met het onderwerp bijna-doodervaringen, zoals de “Droom van Scipio” van Cicero, “De Mythe van Er” van Plato, Van Lommels “About the continuity of our consciousness” en zelfs het integrale Nederlandse Lancet-artikel van zijn team. Verder komen er bijna-doodervaringen van beroemde Hollywood-acteurs, zoals Larry Hagman (JR uit Dallas), in voor, evenals twee BDE's van blinden uit het onderzoek van Kenneth Ring en Sharon Cooper. Het werk biedt echter ook beschrijvingen van BDE's uit Portugal, zowel van gewone mensen als van bekende Portugezen. Hierbij valt vooral op dat deze bijna-doodervaringen uitstekend in het internationale patroon passen. Universele elementen als een tunnel, een licht, een gelukzalig gevoel van 'thuis komen', een panoramische terugblik, persoonlijkheidsveranderingen en het verlies van doodsangst komen in veel casussen terug. Er zijn daarnaast enkele negatieve ervaringen en ervaringen van kinderen in het boek opgenomen en in een geval wordt melding gemaakt van indrukken van de toekomst. Ook de overtuiging dat de ervaring zeker geen droom was, is ruim vertegenwoordigd, mede doordat men de BDE-ers hier specifiek naar gevraagd heeft. Een opvallend kenmerk van enkele Portugese casussen is dat patiënten geen normale kleuren zagen tijdens hun ervaring, maar alleen wit of zwart/wit. Dit doet denken aan opmerkingen die oudere Nederlanders tegenover mij deden dat hun visioenen niet op dromen leken, omdat ze doorgaans in zwart/wit droomden! Wellicht hangt dit samen met ontwikkelingen rond zwart/wit en kleurenfilms.
Overigens is de titel een beetje misleidend doordat de term relatos verídicos hier niet slaat op veridieke (Engels: veridical, d.w.z.: correcte buitenzintuiglijke) waarnemingen, maar domweg 'waarheidsgetrouwe verhalen' betekent. Er komen wel enkele vermeldingen van uittredingen met paranormale waarnemingen in het boek voor, hoewel geen van de casussen hierbij onafhankelijk geverifieerd werd door een onderzoeker. Bijvoorbeeld in de BDE van ene Clara die specifieke details van haar operatie waarnam en het merkwaardig vond dat de artsen en verpleegkundigen tijdens de ingreep druk aan het babbelen waren. Dit laatste werd (alleen tegenover Clara zelf) bevestigd door een arts die vroeg of ze dan wilde dat ze helemaal niets hadden gezegd, alsof ze bij een begrafenis waren.
Pim van Lommel komt zoals gezegd prominent in dit boek voor. Naast voornoemde artikelen heeft men ook nog een interview met hem gehouden, waarin hij onder andere zijn positie bepaalt tegenover de theorieën van Rupert Sheldrake.
In Portugal blijkt er tot op heden geen traditie te bestaan van onderzoek naar bijna-doodervaringen. Dit is onder meer te merken in het theoretische gedeelte van deze publicatie. Hoewel de auteurs pleiten voor een prospectieve Portugese studie, zijn ze over het algemeen wel erg onder de indruk van neuropsychologisch onderzoek. Ze benaderen BDE's primair als een veranderde bewustzijnstoestand die weliswaar niet volledig materialistisch verklaard lijkt te kunnen worden, maar waarin de hersenen (meestal) toch een belangrijke rol spelen. Deze invalshoek maakt ook dat ze niet altijd zo scherp zijn in de afbakening van bijna-doodervaringen tegenover andere soorten ervaringen. Zo is er bijvoorbeeld een uitvoerige beschrijving van een casus van iemand die lijdt aan depersonalisatie en afasie ten gevolge van een neurologische aandoening. Ook worden de consequenties van het besef bijna te zijn gestorven op een hoop gegooid met de transformatie door een BDE. Desondanks is dit zeker een belangrijk boek. Voor veel Portugeestaligen zal het een eerste systematische kennismaking met het terrein zijn en algemener vormen de behandelde casussen een bevestiging dat er ook in Portugal klassieke BDE's voorkomen.
Titus Rivas
Recensie gepubliceerd in Terugkeer 23(4), winter 2012, blz. 31.
Contact: titusrivas@hotmail.com