Titel

Bezeten door een vreemde geest

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 1 May, 2013)

Samenvatting

Artikel van Titus Rivas en Anny Dirven namens Stichting Athanasia over bezetenheid in psychologisch en parapsychologisch perspectief.


Tekst


Bezeten door een vreemde geest

door Titus Rivas en Anny Dirven, namens Stichting Athanasia

In de recente film The Astronaut’s Wife met Johnny Depp en Charlize Theron wordt een zeer oud thema behandeld: het lichaam van een astronaut raakt tijdens een ruimtereis bezeten door een griezelig buitenaards wezen, met akelige consequenties voor zowel de astronaut zelf als zijn vrouw. Net als bij Rosemary’s Baby gaat het om een originele weergave van de gedachte dat een vreemde geest ons eigen lijf kan overnemen.
Nogal wat tijdgenoten zullen die gedachte overigens zonder voorbehoud naar het rijk der fabelen verwijzen als iets wat alleen thuishoort in de wereld van de sciencefiction of de fantasie. Toch heeft het concept bezetenheid vroeger in elk geval een rol vervuld bij de interpretatie van bepaalde verschijnselen. We zouden het dus eerst eens nader moeten bestuderen alvorens het als onzinnig te verwerpen.

Schijnbaar bezeten
Er zijn waarschijnlijk altijd wel mensen geweest met vreemd gedrag dat volgens hun omgeving wees op demonische bezetenheid. Dat is bijvoorbeeld gedacht van lijders aan epilepsie, maar ook van allerlei soorten psychiatrische patiënten, zoals schizofrenen. Onder natuurvolkeren was bezetenheid vaak een belangrijk onderdeel van een algemener verklaringsmodel waarbij invloeden van geesten centraal stonden. Er zijn zelfs nu nog extreem Bijbelvaste auteurs die serieus geloven dat psychoses altijd veroorzaakt worden door duivelse inv1oeden en dat genezing dus ook neerkomt op duiveluitdrijving oftewel exorcisme. Toch is dat niet bepaald aannemelijk, omdat er allerlei andere (psychologische en lichamelijke) oorzaken van deze aanduidingen in kaart zijn gebracht. Teruggaan naar de gedachte dat bezetenheid de enige bron is van geestesstoornissen betekent daarom het overboord gooien van bijna alle resultaten van psychologisch en psychiatrisch onderzoek. Slechts met één verschijnsel dat psychiaters doorgaans toeschrijven aan innerlijke psychologische processen zou echt iets aan de hand kunnen zijn. We hebben het dan over gevallen waarin een vreemde geest zich expliciet bekend zou maken zonder dat er sprake is van organische aandoeningen. In de reguliere psychiatrie worden die gevallen beschouwd als een vorm van secondaire of meervoudige persoonlijkheid (MPD). Daarbij wordt er als het ware op een onbewust niveau van de eigen geest een stukje persoonlijkheid tijdelijk afgescheiden van de rest. Dit proces staat bekend onder de naam dissociatie, en vindt meestal plaats onder invloed van een emotioneel traumatische gebeurtenis. De nieuwe persoonlijkheid die zo naast de oorspronkelijke persoonlijkheid ontstaat, vervult een psychologische functie voor de persoon als geheel, omdat er allerlei gevoelens en neigingen mee kunnen worden uitgeleefd. Mensen met zo’n stoornis weten vaak in normale toestand niet meer wat ze hebben gedaan terwijl ze functioneerden als de nieuwe persoonlijkheid. Het kan daarbij gaan om een aanzienlijk aantal persoonlijkheden naast elkaar binnen één en dezelfde persoon. De afgesplitste persoonlijkheden kunnen sterk verschillen van de normale persoonlijkheid. Het wekt dan ook geen verbazing dat meervoudige persoonlijkheden nogal eens worden opgevat als uitingen van echte bezetenheid door een vreemde geest van buitenaf.

Echt bezeten?
Als er werkelijk bezetenheid bestaat, dan zal dit op het eerste gezicht lijken op meervoudige persoonlijkheid. Hulpverleners zullen dan ook niet gauw geneigd zijn om een geval te verklaren door middel van een externe entiteit als dat ook al kan door splitsing binnen de persoon zelf. Dat is zoals gezegd terecht, omdat er ook hij meervoudige persoonlijkheid grote verschillen in gedrag kunnen zijn vergeleken met hoe de persoon normaal is.
Toch zijn er een aantal verschijnselen bekend die je op het eerste gezicht niet zo gemakkelijk op die manier kunt "weg" verklaren. Allereerst zijn er gevallen waarbij er allerlei paranormale dingen gebeuren. Iets of iemand beweert bijvoorbeeld dat hij een duivel is en vertoont daarbij helderziende of telepathische kennis. Er kunnen ineens rare tekens verschijnen op iemands huid zonder dat daar een normale verklaring voor is. Meubels blijken plotseling zomaar verschoven te zijn, het kan stenen regen of voorwerpen vliegen opeens in brand. Dit soort poltergeistverschijnselen zijn van oudsher toegeschreven aan demonen of plaaggeesten (poltergeist betekent letterlijk ook klopgeest). Maar zo eenvoudig 1igt het toch niet. Er is namelijk alle reden om te veronderstellen dat ook de meeste of zelfs alle gevallen van wat zich voordoet als demonische bezetenheid in werkelijkheid berust op meervoudige persoonlijkheid. Poltergeist komt namelijk ook voor zonder dat er een demon in het spel zou zijn, en lijkt dan verbonden aan iemand die lijdt onder grote spanningen van hetzelfde type dat meestal verantwoordelijk is voor dissociatie. Zuiver het gegeven dat er paranormale verschijnselen optreden, betekent dus nog niet dat er ontlichaamde zielen bij betrokken mooeten zijn. Je dient eerst uit te sluiten dat ze voortkomen uit de psyche van de levende zelf.

Onbekende overledenen
Sommige onderzoekers gaan er bij voorbaat van uit dat alle gevallen van bezetenheid op meervoudige persoonlijkheid berusten, maar dat lijkt te kort door de bocht. Er zijn namelijk ook een aantal gevallen die je moeilijk kunt weg verklaren als een soort rollenspel van de eigen onbewuste geest. We doelen hierbij op gevallen van bezetenheid door geesten die wel als mans op aarde hebben rondgelopen, maar zonder dat degene die door hen bezeten is, ooit van hen gehoord had. Er zijn dus onbekende overledenen in het spel van wie wel aangetoond kan worden dat ze echt hebben bestaan.

Voorbeelden:
Vooralsnog het beroemdste geval op dit gebied betreft het Indiase jongetje Jasbir. In 1954 leek Jasbir te zijn gestorven aan waterpokken. Zijn vader wilde hem nog datzelfde etmaal begraven, maar omdat het al nacht was, stelde hij de begrafenis uit tot de volgende ochtend. Een paar uur later merkte Jasbirs vader dat het lichaam van zijn zoon bewoog en uiteindelijk zelfs helemaal tot leven kwam. Het duurde nog een paar weken voordat de jongen zich weer duidelijk kun uitdrukken. Toen beweerde hij dat hij niet Jasbir, maar de zoon van ene Shankar uit Vehedi was. Hij wilde naar zijn vroegere woonplaats gaan en weigerde voedsel omdat hij bij een kaste zou horen die hoger was dan die van de familie van Jasbir. Hij vertelde ook dat hij was overleden bij een verkeersongeluk. Zijn herinneringen kwamen sterk overeen met het leven en de dood van een jongeman van 22, Sobha Ram genaamd, de zoon van Sri Shankar Lal Tyagi uit Vehedi. De jongen identificeerde zich sterk met zijn leven als Sobha Ram en herkende zelfs mensen uit dat leven. De oorspronkelijke Jasbir kwam niet meer terug maar het lichaam dat voortaan dus bezeten leek door de geest van Sobha Ram.

Een ander voorbeeld draait om een lndiase vrouw, Sumitra genaamd. Sumitra fungeerde als een soort religieus medium totdat ze op een keer haar eigen dood voorspelde. Ze leek inderdaad. op de aangegeven dag te overlijden, maar kwam toch weer tot leven. Daarbij beweerde ze echter een andere vrouw te zijn, Shiva Tripathi. Ze zou twee maanden tevoren zijn overleden en verstrekte informatie die het mogelijk maakte om haar verhaal te verifiëren. Ook het gedrag van Shiva verschilde sterk van dat van Sumitra.
Overigens komt dit snort gevallen waarschijnlijk al heel lang voor. Volgens Maria Penkala. zou er sen geval zijn geweest in 1756, tijdens het Ch'ien Lung-regime in China. In die dagen zou er een lelijke en blinde vrouw van in de dertig geleefd hebben, Een boerin die in een dorpje wonde in het Ling-pi-clistrict in Noord-West Anhui. Ze was erg dik en ze was al meer dan 10 jaar ziek. Toen ze uiteindelijk overleed, liet haar man een doodskist halen maar toen hij terugkwam, 1eek het alsof ze weer tot leven gewekt werd, toen haar 'lijk' erin werd gelegd, Haar man wilde haar omhelzen, maar ze duwde hem weg en zei met tranen in haar ogen: "Ik ben Wang uit het dorp hier in de buurt. 1k hen ongehuwd. Waarom hen ik hier? Waar zijn mijn ouders en zusters?" De vreugde van de boer sloeg om in paniek. Hij stuurde onmiddellijk iemand naar de familie Wang toe. Daarbij bleek dat deze familie inderdaad treurde om het verlies van hun jongste dochter, die diezelfde ochtend begraven was. De familie Wang haastte zich naar het huis waar Mejuffrouw Wang zou zijn opgedoken. Zij omhelsde haar ouders onmiddellijk. De familie waarin ze uitgehuwelijkt zou worden herkende haar ook aan haar gedrag.

Verschillende fenomenen
Zoals gezegd hebben we werkelijk reden om te veronderstellen dat er gevallen bestaan waarin het lichaam van een levende wordt overgenomen door de geest van een overledene. In gevallen zoals die van Jasbir en Sumitra, lijkt de overname permanent te zijn, omdat de oorspronkelijke eigenaar niet meer terugkomt. Je zou dit verschijnsel kunnen beschouwen als een soort reïncarnatie in een lichaam dat a1 bezield was. Mogelijk kan dit vooral optreden bij gevallen van schijndood waarbij de oorspronkelijke ziel het lichaam a1 verlaten zou hebben.
Daarnaast lijken er ook gevallen te bestaan van tijdelijke bezetenheid door een onbekende overledene. Hierbij blijft de persoon aan wie het lichaam toe behoorde aanwezig en krijgt hij er uiteindelijk ook weer de controle over. De bezetenheid kan daarbij onaangekondigd zijn, maar ook voorkomen in verband met spiritistische seances. In dat laatste geval is de levende er in feite zelf op uit.
Onderzoek naar bezetenheid is een heel complex gebied dat naast zuiver psychologische ook specifiek parapsychologische fenomenen omvat.

Literatuur
- Brande, SE. (2003). Immortal Remains: The Evidence for Life after Death. Lanham: Bowman & Littlefield Publishers. - Penkala, M. (1972). Reïncarnatie en preëxistentie. Deventer: Ankh-Hermes.
- Rivas, T. (2003). Uit het leven gegrepen: beschouwingen over een leven na de dood. Delft: Koopman & Kraaijenbrink.
- Rivas, T. (2004). Encyclopedie van de Parapsychologie van A tot Z. Rijswijk: Elmar.
- Stevenson, Ian (1974). Twenty cases suggestive of reincarnation. Charlottesville: University Press of Virginia.
- Stevenson, 1., Pasricha, S. & McClean-Rice (1989) A case of the possession type in India with evidence of paranormal knowledge, Journal of Scientific Exploration 3, 81-101.

Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, jaargang 9, nummer 1, februari 2005, blz. 18-19.

Contact: titusrivas@hotmail.com