Titel

De visie van Titus Rivas over communicatie van dieren

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 5 May, 2013)

Samenvatting

Artikel van Titus Rivas voor Dierenhulp, Informatieblad van de Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren.


Tekst


De visie van Titus Rivas over communicatie van dieren

Drs. Titus Rivas is theoretisch psycholoog en filosoof. Hij publiceert regelmatig in het tijdschrift Vega! en heeft bijdragen geleverd aan de Website Animal Freedom van drs. Bert Stoop. In 2oo3 verscheen zijn bundel Onrechtvaardig Diergebrufk: essays over dieren, efhiek en veganisme. In De visie van... stelt Rivas dat we serieus rekening moeten houden met de communicatie van dieren, willen we hun welzijn kunnen waarborgen.

Dierenleed
Wie zou er nog kunnen genieten van vlees wanneer het dier waarvan het afkomstig is kort voor zijn dood een welsprekend pleidooi zou houden om af te zien van de slacht? Natuurlijk zijn landbouwhuisdieren niet in staat m in mensentaal te pleiten voor hun leven. Zij moeten het doen met hun kreten van angst, ongemak en pijn. Hetzelfde geldt voor proef- en pelsdieren. Maar goed beschouwd is het vree,d dat de mensen zich weinig gelegen laten liggen aan duidelijke signalen van dierenleed. Alleen de uitingen van huisdieren krijgen wat meer aandacht, hoewel ook zij nog steeds in groten getaIe aan hun lot worden overgelaten of ernstig worden mishandeld. Wat weten We eigenlijk van communicatie bij dieren?

Zonder woorden
Doordat wij mensen zelf beschikken over een gesproken taal, associëren we ‘communicatie’ soms te gauw met praten. En dan valt het verschil tussen ons gebruik van woorden en veel geluiden bij dieren natuurlijk direct op. In de meeste gevallen zijn communicatieve signalen van dieren direct gebonden aan hun gevoelens of stemmingen. Deze non-verbale communicatie is evolutionair gezien veel ouder dan de gesproken mensentaal. Nu hangt het af van je beeld van dieren hoe je hun non— verbale boodschappen interpreteert. Als je dieren ziet als ‘machines’ zonder gevoel of beleving, dan bevatten bun signalen ook alleen informatie over hun lichamelijke conditie. Deze visie op dieren is heel merkwaardig als je uitgaat van de evolutionaire verwantschap tussen de mens en andere diersoorten. Het is veel aannemelijker dat non-verbale signalen ook bij dieren iets uitdrukken van hun innerlijke beleving. Bijvoorbeeld dat ze pijn hebben of juist erg van iets genieten. Of dat ze ergens bang voor zijn of zich ergens over verbazen.

Soortspecifieke signalen
Om dierlijke communicatie goed te kunnen interpreteren, is het van belang dat men zich verdiept in het natuurlijke gedrag van een diersoort. Zowel honden als katten kunnen bijvoorbeeld kwispelen met hun staart, maar het betekent in beide gevallen vaak iets anders. Bij honden kan het bijvoorbeeld enthousiasme of opwinding aanduiden, terwijl het bij katten de voorbereiding op een aanval kan aangeven.
Een prooidier probeert doorgaans te verbergen dat het pijn lijdt om 2o zijn overlevingskansen te vergroten, maar dat wil niet zeggen dat het zich prettig voelt. En een mensaap als Bokito vat het glimlachen van bezoekers op als een bedreiging, omdat het voor hem overeenkomt met een agressieve vorm van ‘grijnzen’ bij gorilla’s. Door te onderzoeken wanneer bepaalde gedragingen van leden van een diersoort onder natuurlijke omstandigheden optreden, wordt het mogelijk om dat gedrag ook in gevangenschap correct te duiden. Zulke kennis kan men bijvoorbeeld toepassen bij onderzoek naar het welzijn van dieren in gevangenschap.

Doelbewuste communicatie
Veel communicatieve signalen worden als het ware vanzelf, onwillekeurig opgewekt. Bij mensen kennen we dit bijvoorbeeld wanneer we onbedoeld in huilen uitbarsten, boos onze stem verheffen of de slappe lach krijgen, en algemener bij allerlei onbewuste lichaamstaal. Maar we kunnen natuurlijk ook doelbewust een boodschap overbrengen. Dit komt ook bij andere intelligente diersoorten voor, namelijk bij dieren die genoeg zelfbesef hebben en zich tegelijkertijd een beeld kunnen vormen van het innerlijk van anderen. Je meet dan bijvoorbeeld denken aan primaten, olifanten of dolfijnen. Leden van deze diersoorten kunnen dit vermogen positief 'inzetten, maar ook om andere individuen te misleiden. Van sommige waaronder de papegaai Alex, de Chimpansee Washoe en de bonobo Kanzi, is bovendien onderzocht in hoe verre ze in staat zijn om een menselijke: gesproken taal of gebarentaal aan te leren. Dat is alleen mogelijk als ze in ieder geval doorhebben wat doelbewuste communicatie inhoudt.

Telepathische communicatie
Nog controversiëler is het onderzoek naar telepathische communicatie tussen dieren en mensen. Bioloog Rupert Sheldrake stelde vast dat honden en andere huisdieren vaak kunnen aanvoelen wanneer hun baasje onverwachts thuiskomt. En zijn Collega Aimée Morgana bestudeert telepathie bij de grijze papegaai N'kisi. Dieren kunnen alleen over telepathische vermogens beschikken als ze een geestelijke dimensie bezitten die niet samenvalt met hun brein. Telepathie bij dieren staat dan ook ver af van het idee van dieren als ‘machines’ zonder gevoel of gedachten.

Oost-Indisch doof
Veel mensen lijken wel Oost-Indisch doof als het gaat om de signalen van dieren over hun welzijn en verlangens. Zelfs van het gegil van een biggetje dat onverdoofd gecastreerd wordt, ontkennen sommigen nog dat het met ongemak te maken heeft! Hopelijk leren mensen spoedig beter te luisteren naar dieren. Drs. Titus Rivas theoretisch psycholoog en filosoof

Dit artikel werd in juni 2007 gepubliceerd in Dierenhulp, Informatieblad van de Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren, jaargang 57, nummer 2, blz. 6

Contact: titusrivas@hotmail.com