Belaagd door demonen
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 11 July, 2013)
Samenvatting
Mensen kunnen 'bezeten' zijn van de meest uiteenlopende dingen. Maar de term 'bezetenheid' kan eveneens een negatieve betekenis hebben. Zij verwijst dan bijvoorbeeld naar een situatie waarin een 'demon' bezit heeft genomen van een menselijk lichaam.
Belaagd door demonen?
door Titus Rivas en Anny Dirven, namens Stichting Athanasia
Mensen kunnen 'bezeten' zijn van de meest uiteenlopende dingen. Zoals vrachtwagens, planten, modeltreintjes of muziek. Doorgaans heeft het woord 'bezeten' hierbij een positieve klank, net zoals wanneer iemand zegt 'gek' op zijn moeder te zijn. Maar de term 'bezetenheid' kan eveneens een negatieve betekenis hebben. Zij verwijst dan naar een situatie waarin een onstoffelijke geest bezit heeft genomen van een menselijk lichaam.
Parapsychologisch onderzoek richt zich in dit verband vooral op neutrale vormen van bezetenheid. Bij zulke gevallen is een overledene als het ware onopzettelijk, zonder kwade bedoelingen in andermans lichaam beland. Volgens rooms-katholieke exorcisten is er echter ook nog zoiets als 'demonische' bezetenheid.
Kwaadwillende geesten
De Italiaanse pater Gabriele Amorth vertelt interviewer Marco Tosatti dat exorcisten zoals hij zelfs binnen de rooms-katholieke kerk een minderheidspositie innemen. In veel landen bestaan inmiddels geen duiveluitdrijvers meer, omdat de meeste geestelijken er niet meer in een duivel geloven. Het thema wordt vaak onbesproken gelaten bij priesteropleidingen. Dit hangt mede samen met de onsmakelijke geschiedenis van de Kerk rond de bloedige vervolging van 'heksen' en ketters. Zo belandden veel mensen die volgens Amorth bezeten waren vroeger op de brandstapel, terwijl ze het juist verdienden bevrijd te worden van hun demonische belagers. Hij vindt het daarom begrijpelijk dat thema's als duivels en exorcisme sindsdien minder populair geworden zijn. Toch stelt de exorcist dat het doodzwijgen van deze onderwerpen gevaarlijk is omdat mensen ook tegenwoordig nog regelmatig gekweld worden door onreine geesten. Overigens gaat het daarbij in de meeste gevallen niet om een 'volledige' bezetenheid. Men kan allerlei gradaties onderscheiden die minder ingrijpend zijn. De duivel zou er namelijk niet primair op uit zijn om bezit te nemen van het menselijk lichaam. Waar het hem volgens Amorth werkelijk om gaat is de teloorgang van zielen doordat slachtoffers zich door de demonische beïnvloeding afwenden van het christelijke geloof. Let wel, pater Amorth is geen simpele dorpspastoor, maar een geleerde met een juridische opleiding die bijvoorbeeld diverse boeken heeft geschreven.
Marco Tosatti heeft de verhalen van Gabriele Amorth over zijn exorcistische werkzaamheden enkele jaren geleden opgetekend in het boek Memorie di un esorcista. Dit boeiende boek laat onder meer zien dat er in de katholieke kerk nog altijd mensen zijn die het bestaan van een duivel letterlijk opvatten. De exorcist heeft het zelfs over een hele hiërarchie van gevallen engelen met Satan en Lucifer aan het hoofd en allerlei rangen daaronder. Elke demon zou een slaaf zijn van de duivel boven hem. Demonen zouden volgens de pater niet alleen extra kwetsbare 'zondaars' aanvallen, maar juist ook 'heiligen' met een voorbeeldige levenswandel.
Overigens zijn exorcisten niet de enigen die demonen kunnen uitdrijven. Er zijn mensen die hier zelfs zonder priesterwijding toe geroepen zijn, waaronder vrouwen. Exorcisme is volgens Amorth een zware taak. Om iemand definitief te verlossen van zijn belagers kunnen er talloze sessies nodig zijn en in sommige gevallen bereikt men slechts een gedeeltelijke verlichting van de situatie. In totaal heeft de pater naar eigen zeggen meer dan 70.000 keer een exorcistisch ritueel uitgevoerd.
Paranormale verschijnselen
In horror-films over bezetenheid lijken demonen bijna overal toe in staat. Ze spreken bijvoorbeeld talen die hun slachtoffer niet beheerst, beschikken over helderziende gaven en kunnen voorwerpen of zelfs hele lichamen laten zweven (levitatie). Uit de memoires van pater Amorth blijkt dat deze verschijnselen zich inderdaad kunnen voordoen, hoewel minder frequent dan je op grond van de films zou verwachten. In veel gevallen blijken demonen zich vooral te beperken tot godslasterlijk gevloek, dreigementen en scheldpartijen. Ze zorgen er verder vooral voor dat het slachtoffer zich lichamelijk beroerd voelt.
Lichamelijke verschijnselen die Amorth bijvoorbeeld noemt zijn:
– kwijlen
– het spontaan verschijnen van wonden en bloedneuzen
– het opgeven van bloed
– stigmatisatie in de vorm van bloedige letters of figuren op de huid.
Andere fysieke fenomenen waar een exorcist mee te maken kan krijgen lijken sterk op de verschijnselen die onderzoekers bij poltergeist-gevallen hebben waargenomen. Bijvoorbeeld:
– klopgeluiden
– het verplaatsen van meubels
– kranen die zomaar opengedraaid worden
– deuren die zonder aanwijsbare oorzaak open en dichtgaan
– het verschijnen van gezichten op ramen
– het onverklaarbaar stuk gaan van huishoudelijke apparaten
– elektrische storingen
– storingen op telefoonlijnen
– doordringende geuren
– krassen op muren
– de materialisatie van spijkers en andere voorwerpen die uit het niets op de tong van het slachtoffer verschijnen.
Pater Amorth noemt wat betreft buitenzintuiglijke waarneming onder andere het fenomeen dat demonen op de hoogte blijken van geheime of gênante gedachten en gevoelens. Hij beschrijft bijvoorbeeld hoe een priester in verlegenheid werd gebracht doordat een duivel hem herinnerde aan seksuele uitspattingen. Overigens schrijft de pater zelfs het telepathische contact tussen een moeder en haar eigen zoon aan demonen toe.
Herkomst van de demonen
In het wereldbeeld van Amorth spelen katholieke denkbeelden uiteraard een belangrijke rol. Hij lijkt soms tamelijk naïef als hij zich afvraagt waar de klachten van de mensen die zijn hulp inroepen vandaan komen. Zo lijkt hij lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak bijna direct met de duivel in verband te brengen. Hij vermoedt overigens dat veel casussen waarin mensen belaagd worden door demonen beginnen met een soort vervloeking of betovering, ook al is hij uitdrukkelijk geen voorstander van het doden van heksen.
Toch erkent Amorth wel het bestaan van neutrale paranormale verschijnselen, met name in de vorm van 'natuurlijke' helderzienden. Dit zijn mensen die hun gave aan God te danken hebben en er geen kwaad mee aanrichten.
Wat vooral lijkt te ontbreken aan het referentiekader van de exorcist is het bestaan van schijnbare bezetenheid die in werkelijkheid berust op psychologische problemen bij de persoon die eraan lijdt. Parapsychologisch gezien ligt het juist voor de hand dat klachten die mensen aan demonen toeschrijven in werkelijkheid berusten op hun eigen onbewuste, psychologische problemen. Men moet dan denken aan onderdrukte gedachten, gevoelens of verlangens die als het ware een eigen leven gaan leiden en in de vorm van een denkbeeldige demon de kop opsteken. Dit heet in de psychiatrie ook wel dissociatie of gespleten persoonlijkheid. Hierin komen bezetenheidsgevallen bijvoorbeeld sterk overeen met veel poltergeist-incidenten buiten een specifieke katholieke context.
Ketterij
Wij denken dat het van groot belang is om deze psychiatrische hypothese veel serieuzer te nemen dan Amorth doet. In sommige gevallen kan de bezetenheidsproblematiek zonder psychotherapie helemaal uit de hand lopen. Het Duitse meisje Anneliese Michel leek bijvoorbeeld te worden overgenomen door demonen. Ze vertoonde geheugenverlies voor de periodes waarin dit leek te gebeuren. Michel vermagerde sterk en overleed zonder dat men de hulp van psychiaters had ingeroepen.
Een aantal verschijnselen die Amorth aan belagende demonen toeschrijft, komt ook los van een religieuze context in psychiatrische handboeken voor. Naast dissociatie is er bijvoorbeeld sprake van dwanggedachten waarbij iemand bang is anderen iets aan te doen ('harming obsession'), depressieve gevoelens en suïcidale gedachten.
Het antwoord op de vraag of er überhaupt echte demonen bestaan hangt sterk af van je algemenere wereldbeeld. Voor iemand als pater Amorth is hun bestaan vanzelfsprekend. Hij stelt zelfs dat iemand die niet in de realiteit van een persoonlijke duivel gelooft, geen echte christen kan zijn. Hij beschouwt het verwerpen van demonen dus in feite als een soort ketterij.
Wetenschappelijk gezien zijn er voor zover we weten vooralsnog geen overtuigende aanwijzingen voor echte demonen bekend. Alle paranormale verschijnselen die zich rond demonische belagers voordoen, kennen we in feite al uit andere situaties die niet geassocieerd worden met bezetenheid. En geen van de duivels die zich bij bezetenheidscasussen zouden manifesteren heeft ooit op aarde rondgelopen. Het is dus bij voorbaat onmogelijk om beweringen over de identiteit van dergelijke demonen door middel van historisch onderzoek te staven.
De mogelijke rol van overledenen
Er is trouwens wel een specifieke categorie die meer onderzoek verdient. Volgens Gabriele Amorth is er in sommige casussen sprake van de betrokkenheid van overledenen die zich tijdens hun leven hebben ingelaten met duistere praktijken.
De interessantste casus die Amorth in dit opzicht noemt betreft een echtpaar dat met hun dochter een landhuis beheerde en onderhield. Er deed zich in het huis een keur aan poltergeist-achtige verschijnselen voor. De televisie en radio gingen bijvoorbeeld plotseling aan en uit, meubels bewogen uit zichzelf, en schilderijen vlogen van de muur zonder dat hun lijst beschadigd raakte. De vrouw van het gezin werd regelmatig op het bed gesmeten en haar man had het gevoel dat men hem sloeg. Hun dochter voelde hoe men haar optilde en van de trap gooide. Ook kon het gezin harde klopgeluiden horen, evenals voetstappen die leken op het geluid van marcherende soldaten.
Amorth voerde exorcistische rituelen uit en stelde onder meer vast dat de eigenaar van het landhuis gruwelijke schilderijen maakte vol afbeeldingen van skeletten, duivels en wezens gekleed in een monnikspij.
Toen de exorcist zo'n negentig kilometer van het landhuis vandaan bezig was met een bezeten jonge vrouw, werd ze overgenomen door een duivel. Zonder aanleiding, beweerde de demon lachend dat de verschijnselen in het landhuis samenhingen met de ziel van iemand die men voor een erfenis van het leven had beroofd. Toen de jonge vrouw weer gekalmeerd was, maakte ze een tekening van iemand die ze tijdens het exorcistische ritueel gezien had. Het ging om een oude man met een baard. Amorth liet de tekening later zien aan de beheerders van het landhuis. Zij beweerden dat het gezicht van de man overeenkwam met een gezicht dat op een raam verschenen was. De exorcist benadrukt hierbij dat de jonge vrouw en het gezin elkaar niet kenden. Helaas slaagde Amorth er niet in om vast te stellen of er werkelijk een man met dit uiterlijk in het huis vermoord was. Hij is er echter van overtuigd dat het verhaal zeker waar kan zijn omdat hij vergelijkbare gevallen kent.
Demonen en 'ketters'
Gabriele Amorth keert zich als rechtgeaarde katholiek niet alleen tegen de demonen die zijn beschermelingen belagen, maar ook tegen aanhangers van 'ketterse' bewegingen. Daaronder vallen voor Amorth niet alleen het satanisme, maar ook het spiritisme en de New Age. Als we hem mogen geloven is een bezoek aan een parabeurs daarom levensgevaarlijk. Kaartlezers kunnen bijvoorbeeld best goede intenties hebben, maar doordat ze zich bezighouden met iets wat volgens de kerkelijke leer verboden is, stellen ze zich open voor demonische invloeden. Ongelovige 'occultisten' zouden volgens de exorcist zelfs mensen van ernstige ziekten kunnen afhelpen doordat ze een soort contract met de duivel hebben afgesloten.
Zulke in wezen bizarre opvattingen zie je wel vaker bij mensen die een fundamentalistisch geloof aanhangen. Een afwijking van de religieuze doctrines zou in de visie van zulke fundamentalisten op zich al volstaan om iemands werkzaamheden scherp te veroordelen. Ook al is het overduidelijk dat de 'ketter' alleen maar het best wil voor de mensen die zijn of haar hulp inroepen. En zelfs als hun inspanningen alleen maar leiden tot een verbetering van de lichamelijke en geestelijke gezondheid en zelfs de levenswandel van de patiënten! Het is begrijpelijk dat veel moderne katholieken bij zoveel bekrompenheid weinig aandacht willen schenken aan verhalen over duivels en duiveluitdrijvers.
Amorth is overigens ook in andere opzichten geen al te aantrekkelijke pleitbezorger van zijn geloof. Zo beschouwt hij homoseksualiteit als tegennatuurlijk en vindt hij het verlangen van homo-stellen om kinderen te adopteren regelrecht absurd. Als er echt demonen bestaan, zouden wij het niet willen uitsluiten dat ze juist ook dit soort mensonwaardige ideeën proberen te promoten.
Literatuur
– D'arbó, S. (1981). Posesiones y exorcismos... en profundidad. Barcelona: Plaza & Janés.
– Goodman, F.D. (1980). Anneliese Michel und ihre Dämonen. Stein am Rhein: Christiana Verlag.
– Oesterreich, T.K. (1930). Possession: Demoniacal and Other. Londen: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
– Rivas, T., & Dirven, A. (2005). Bezeten door een vreemde geest. Paraview, 9, 1, 18-19.
– Tosatti, M. (2010). Memorie di un esorcista. Milaan: Edizioni Piemme Spa.
Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, Jaargang 17, nummer 2, mei 2013, blz. 12-15.
Contact: stg_athanasia@hotmail.com
Stichting Athanasia is een kritische, onafhankelijke stichting die zich bezighoudt met parapsychologisch, psychologisch en wijsgerig onderzoek naar leven na de dood, persoonlijke reïncarnatie, communicatie met overledenen en de evolutie van de persoonlijke ziel of geest. Daaronder vallen bijvoorbeeld ook onderwerpen zoals buitenzintuiglijke waarneming, psychokinese, fijnstoffelijkheid, en bewustzijn bij dieren. Namens stichting Athanasia schrijft drs. Titus Rivas, met medewerking van Anny Dirven, elke keer een artikel voor Paraview.