Titel

Fundamentalistische nabij-de-doodervaringen

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 24 April, 2016)

Samenvatting

Titus Rivas verklaart fundamentalistische nabij-de-doodervaringen uit een samenspel van echt contact met een geestelijke werkelijkheid en cultuurbepaalde elementen uit iemands onbewuste geest.


Tekst


Fundamentalistische nabij-de-doodervaringen

door Titus Rivas
Een van de argumenten van skeptici voor een materialistische verklaring van nabij-de-doodervaringen luidt dat NDE's ondanks overeenkomsten toch ook erg grote verschillen kunnen vertonen. Sommige verschillen kunnen rechtstreeks in verband worden gebracht met iemands cultuur of godsdienst. Wat dit laatste betreft vallen vooral de NDE's van fundamentalistische gelovigen op.

NDE's inspireren veel mensen ertoe om vrijzinniger te worden, maar dat geldt zeker niet in alle gevallen. Er zijn nabij-na-de-dood ervaringen die iemands fundamentalistische overtuigingen lijken te bevestigen. Bible Belt-christenen kunnen bijvoorbeeld doordrongen worden van de noodzaak om Jezus te aanvaarden als je persoonlijke heer en redder, en beelden te zien krijgen van een naderend Armageddon. De bekende casus van Colton Burpo valt in deze categorie. Op internet staan met name ook NDE's van christenen met gruwelijke visioenen van gemartelde zielen in het hellevuur. Een recent voorbeeld van een fundamentalistische NDE betreft de ervaring van een jonge ultraorthodoxe jood die bijvoorbeeld schouwt dat niemand minder dan Obama binnenkort een oorlog tegen Israël zal beginnen waarbij kernwapens worden ingezet.

Hypothesen
Fundamentalistische NDE's vormen theoretisch beschouwd een belangrijk vraagstuk. Het is onmogelijk om ze allemaal letterlijk te interpreteren omdat ze inhoudelijk strijdig zijn met andere NDE's. Een nabij-de-doodervaring waarin gesteld wordt dat alleen de aanvaarden van Christus je zieleheil kan garanderen is bijvoorbeeld onverenigbaar met een hindoeïstische NDE waarin Christus niet eens voorkomt.
De letterlijke interpretatie valt dus af, maar hoe kunnen we dergelijke ervaringen dan wel plaatsen? Er zijn in elk geval de volgende hypothesen bedacht:

– Fundamentalistische NDE's vormen – net als alle NDE's – een mix van echt contact met een geestelijk domein en elementen uit iemands eigen onbewuste geest. Die onbewuste elementen kennen we bijvoorbeeld al uit dromen en ze spelen ook een belangrijke rol bij culturele verschillen tussen niet-fundamentalistische NDE's.
– Fundamentalistische NDE's zijn geen échte nabij-de-doodervaringen maar ze vormen een product van ijlende, stervende hersenen. Ze behoren gewoon niet tot het bewijsmateriaal voor een daadwerkelijk contact met een spirituele wereld.
– Fundamentalistische NDE's zijn wel authentiek, maar de weergave ervan wordt sterk vertekend door fanatieke voorstanders van een bepaalde religie.
– Fundamentalistische NDE's bestaan niet eens. Ze berusten volledig op verzinsels van gewetenloze gelovigen.

Evaluatie
Het is op zich best begrijpelijk als mensen alle fundamentalistische NDE's als 'nep' willen afdoen. Nabij-de-doodervaringen zijn vaak prachtig en inspirerend en benauwende fundamentalistische ervaringen lijken dit positieve beeld ruw te verstoren. Maar het zou een soort wensdenken zijn als we bij voorbaat stellen dat zulke uiterst onaantrekkelijke en weerzinwekkende NDE's niet authentiek (kunnen) zijn. Fundamentalistische NDE's wijken voor zover ik weet qua omstandigheden en basiselementen, zoals een uittreding uit het fysieke lichaam, niet wezenlijk af van andere NDE's. Sommige ervan, zoals de ervaringen van Colton Burpo, kunnen paranormale informatie bevatten over aardse zaken (Rivas, Dirven & Smit, 2013). Daarom geloof ik zelf niet dat zulke NDE's allemaal verzonnen zijn.
Het optreden van paranormale elementen geeft meteen ook al aan dat er meer aan de hand moet zijn dan een hallucinatoir voortbrengsel van de hersenen. Ik zou het persoonlijk moeilijk kunnen geloven dat alleen sommige NDE's materialistisch beschouwd volledig onverklaarbaar zijn en dat andere NDE's met grotendeels dezelfde structuur dan alsnog alleen maar een soort ijldromen zijn. Er bestaan echte ijldromen tijdens een stervensproces maar die vertonen helemaal niet dezelfde structuur als een NDE.
Ook is het volgens mij niet aannemelijk dat bijvoorbeeld de helse visioenen in NDE's van bepaalde christenen of voornoemde NDE van de ultraorthodoxe joodse jongeman, helemaal ingefluisterd worden door fanatici. Als je clips op YouTube over zulke NDE's bekijkt, lijken de verklaringen van de NDE'ers niet minder authentiek dan verslagen van 'gewonere' nabij-de-doodervaringen. Er kunnen wel (deels) gefingeerde fundamentalistische NDE's bestaan, maar er is geen enkele reden om daar bij elke casus zomaar vanuit te gaan. Als iemand dat wel doet, verschilt hij op dit punt niet eens zoveel van fundamentalistische gelovigen. Zoals christenen die beweren dat NDE's waarin sprake is van het bestaan van reïncarnatie (ten minste in dat opzicht) niet authentiek kunnen zijn.
Volgens mij is de hypothese van een mix van echt contact met onbewuste elementen dus het meest aannemelijk. Deze hypothese is bijvoorbeeld ook al geschikt om culturele verschillen te verklaren die volgens mij door alle serieuze onderzoekers worden onderkend.

Beeldenwereld
Jim van der Heijden (2015) heeft onlangs een interessant artikel geschreven waarin hij voortborduurt op een artikel van de Britse filosoof H.H. Price uit 1953. Van der Heijden schrijft onder meer: “Price oppert daarin dat de wereld waarin we na onze lichamelijke dood zullen zijn overeenkomt met de droomwereld. Het zal een wereld zijn van beelden uit het voorbije leven die gestoeld zijn op herinneringen en verlangens. Deze uit het stoffelijke bestaan meegenomen beelden worden aangevuld met volledig nieuw gecreëerde beelden. Zo wordt een wereld ervaren die niet per se individueel is omdat door middel van droomtelepathie met anderen kan worden gecommuniceerd. […] Het zal daarom een wereld zijn die net zo echt wordt ervaren als de huidige en het zal moeilijk zijn om te realiseren dat men dood en in een andere wereld is. Men zal zich volledig levend voelen en geestesbeelden die het lichaam representeren zullen dit ondersteunen. […] Een dergelijke gezamenlijke wereld van geestesbeelden zal gekleurd zijn door de herinneringen en verlangens van hen die eraan deelnemen. […] Groepen van individuen die er gelijke godsdienstige zienswijzen op na houden zullen, gebruikmakend van hun herinneringen en als realisatie van hun verlangens, een gezamenlijke wereld scheppen en in stand houden waar anderen - ’ongelovigen’ - van zijn uitgesloten. Orthodoxe christenen zijn onder hun gelijken in de nabijheid van de troon van hun God, fundamentalistische moslims zijn omringd door schone maagden, enzovoort. Werkelijk, ’In het huis van mijn Vader zijn vele woningen’.”
Ook L. Stafford Betty (2006) stelt dat NDE's zeker wijzen op een geestelijk domein, maar dan zonder dat elke ervaring letterlijk waar kan zijn. Volgens Betty levert de onbewuste geest beelden aan waarmee de NDE tijdens de ervaring zelf concreet wordt vormgegeven. Er vindt volgens hem een wisselwerking plaats tussen een waarneming van een spirituele werkelijkheid met culturele, persoonlijke en historische beelden

De ironie van fundamentalistische NDE's
Nabij-de-doodervaringen zijn in het algemeen niet verklaarbaar door materialistische hypothesen. Er moet hoe dan ook meer aan de hand zijn. Fundamentalistische NDE's lijken op het eerste gezicht een orthodoxe uitleg van het eigen religieus erfgoed te bevestigen. Dit is echter maar schijn. Er bestaan namelijk fundamentalistische NDE's uit verschillende tradities die stuk voor stuk authentiek lijken maar inhoudelijk niet allemaal tegelijk waar kunnen zijn. In die zin kan men stellen dat fundamentalistische NDE's van verschillende signatuur tezamen de superioriteit van een vrijzinnige omgang met spiritualiteit lijken aan te geven (Rivas & Stoop, 2013).

Literatuur
– Betty, L. S. (2006). Are they hallucinations or are they real? The Spirituality of Deathbed and Near-Death Visions. Omega, 53, 1-2, 37-49.
– Heijden, J. van der (2015). Een wereld van beelden: gedachten over een volgende wereld en de NDE. Civis Mundi (online artikel).
Rabbi Rami Levy & 15 year old Natan – Chilling Testimony (About The End of Days) From A Youth Who Experienced Clinical Death.
– Rivas, T., Dirven, A., & Smit, R. (2013). Wat een stervend brein niet kan. Leeuwarden: Elikser.
– Stoop, B., & Rivas, T. (red.) (2013). Spiritualiteit, vrijheid en engagement (2 delen). Brave New Books.

Naschrift redactie
In het YouTubefilmpje, dat hierboven wordt vermeld, zegt de jonge Natan dat de oorlog van Gog en Magog zal beginnen in september 2015, en dat president Obama het bevel geeft tot een atoomaanval op Israël. Naar aanleiding van dit filmpje schreef Bob Coppes ons het volgende:
Ik heb het sterke gevoel dat hier de BDE [bijna-doodervaring] wordt gekaapt door een stel extremistische religieuzen. Moeten we nu echt gaan wachten tot die twee atoombommen niet vallen op Jeruzalem, waarbij alleen de echte orthodoxe joden worden gespaard, voordat we doorhebben dat hier flagrant alle fatsoensnormen worden overtreden? En ook nog het 4e of 5e gebod van de 10 (afhankelijk van hoe je telt): Gebruik de naam van God niet ijdel. Dat betekent dat je God's naam niet voor Eigen gewin mag gebruiken.
Ik vernam ook dat de website NDERF zelf ook een soort selectie doet van NDEs, want NDE's waarin (echt gebeurd) wordt gesteld dat Jezus verscheen aan de NDE'r om te vertellen dat hij zo verdrietig werd van alle homosexuele bestuurders van de stad New York, plaatsen zij liever niet.
Als we de NDE goed kennen, dan gaat het vooral om onvoorwaardelijke liefde, voor iedereen, ongeacht religie, sex, kleur, haar, enz.
Gaan die mensen ook hun excuses aanbieden als de twee atoombommen niet vallen en Obama niet de grote satan blijkt te zijn? ||

Dit artikel werd geplaatst in Terugkeer 26(4), winter 2015-2016, blz. 21-22.

Contact: titusrivas@hotmail.com