Empathie en bijna-doodervaringen
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 28 April, 2016)
Samenvatting
Dit artikel onderzoekt de verbanden tussen bijna-doodervaringen (nabij-de-doodervaringen) en empathie oftewel inlevingsvermogen.
Empathie en bijna-doodervaringen
door Titus Rivas en Anny Dirven
Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar bijna-doodervaringen (BDE's) oftewel nabij-de-dood-ervaringen, zodat daar ook steeds meer over bekend is geworden.
Een van de fasen die iemand kan doorlopen tijdens een bijna-doodervaring is het zogeheten panoramische levensoverzicht, een soort terugblik op het aardse leven dat men tot dan toe heeft geleid. Dit overzicht wordt vaak in verband gebracht met de zegswijze “het was alsof ik mijn hele leven aan mij voorbij zag flitsen.” Maar er zit meer vast aan zo'n 'life review'. Bij het levensoverzicht is doorgaans ook sprake van het doorleven van de effecten die de eigen handelingen hebben gehad op de beleving van anderen.
Een levensoverzicht tijdens een BDE kan dus meer behelzen dan een soort film waarin alle ogenblikken van je leven samengebald zijn. Op zich is dat aspect al heel opmerkelijk. Mensen kunnen het gevoel hebben dat ze hun hele levensloop herbeleven, met alle gedachten, overwegingen en gevoelens die daarbij hoorden. Lang vergeten momenten kunnen weer terugkomen en verbanden en patronen in je eigen houding en gedrag kunnen zo verhelderd worden.
Maar daarnaast zit er dus ook een empathische dimensie aan veel 'life reviews' vast. Daarbij beleef je wat anderen, die bij jouw leven betrokken waren of er indirect door beïnvloed werden, innerlijk hebben doorgemaakt. De bekende cardioloog en onderzoeker van bijna-doodervaringen Pim van Lommel haalt in dit verband een patiënt aan:
“Mijn hele bestaan tot nu toe leek voor mij geplaatst in een soort panoramische, driedimensionale terugblik en elke gebeurtenis leek gepaard te gaan met een bewustzijn van goed of kwaad of met een inzicht in zijn oorzaak of gevolg.
Ik aanschouwde niet alleen voortdurend alles vanuit mijn eigen gezichtshoek, ik wist ook de gedachten van iedereen die bij de gebeurtenis betrokken was geweest, alsof zij hun gedachten binnen in mij hadden. Hierdoor kreeg ik niet alleen te zien wat ik had gedaan of gedacht, maar zelfs hoe dat anderen had beïnvloed, alsof ik met alwetende ogen zag. Ook je gedachten gaan niet verloren. En aldoor tijdens de terugblik werd het belang van liefde benadrukt. Ik kan achteraf niet zeggen hoe lang dit levensoverzicht en levensinzicht duurde, het kan lang zijn geweest, want elk onderwerp kwam aan bod, maar tegelijk leek het wel een fractie van een seconde, omdat ik alles tegelijk waarnam. Tijd en afstand leken niet te bestaan. Ik was overal tegelijk, en soms werd mijn aandacht ergens op gericht, en dan was ik daar ook aanwezig.”
Een ander voorbeeld zien we bij de bijna-doodervaring van ene Mary. Zij schrijft (vrije vertaling):
“Op de een of andere manier kon ik niet alleen zien en begrijpen wat er in de loop de tijd gebeurd was, maar ik onderging ook weer de gevoelens die ik destijds beleefd had, evenals de emoties die ik bij anderen had opgewekt. Ik keek toe en voelde hoezeer mijn moeder zich schaamde toen ze mij als alleenstaande moeder op de wereld bracht. Ik voelde echter ook haar enorme vreugde en liefde toen ik eenmaal geboren werd en de ontwrichtende pijn van de afwijzing en het verraad van de kant van haar omgeving. Zo voelde ik ook de onzekerheid van de man die mij later zelf pijn deed en zijn schuldgevoelens toen hij zijn relatie met mij verbrak en later ook nog vernam dat ik zwanger van hem was. Ik beleefde bovendien elke goede of slechte daad die ik ooit had verricht en de uitwerking die deze op anderen hadden. Het was een moeilijke tijd voor me, maar ik kreeg ondersteuning, in de vorm van onvoorwaardelijke liefde.”
Empathie
Net als enkele andere diersoorten zoals bonobo's, olifanten en dolfijnen, beschikken mensen normaliter over een relatief groot empathisch vermogen. Dit is het vermogen om je in anderen te verplaatsen en je in hen in te leven. Dit is erg belangrijk omdat het ons in staat stelt rekening te houden met anderen en liefdevolle verbindingen met hen aan te gaan.
Men neemt aan dat mensen die ernstig tekort schieten in empathie een of andere geestelijke beperking of psychatrische stoornis bezitten. Inlevingsvermogen is namelijk belangrijk voor het menselijk functioneren, het aangaan van zinvolle relaties en de integere omgang met anderen, zodat het bijna meteen opvalt als er iets aan mankeert. Empathie staat bijvoorbeeld aan de basis van ons respect voor anderen, en – op basis daarvan – ook van principes als mensenrechten en dierenrechten.
Bij het levensoverzicht gedurende een BDE gaat de empathie verder dan bij de doorsnee inleving tijdens het menselijke leven. Als we ons in deze wereld inleven in anderen dan gebeurt dit meestal op basis van verbale informatie en zintuiglijke prikkels. We horen bijvoorbeeld wat iemand vertelt over zijn beleving, we registreren daarbij met name ook hoe hij dingen zegt, evenals non-verbale signalen, zoals de gezichtsuitdrukking en lichaamshouding. Aan de hand daarvan trekken we conclusies over wat er in hem omgaat, wat hij denkt, voelt en wil. Hoe meer inzicht we hebben in onze eigen beleving en hoe beter we in staat zijn om informatie over de beleving van anderen te interpreteren, des te adequater zal onze inleving zijn. Toch blijft het altijd mogelijk dat we ons vergissen in onze empathische inschattingen. Bijvoorbeeld doordat de ander niet alle relevante informatie met ons deelt of doordat we zelf niet of nauwelijks levenservaring hebben met een bepaalde gevoelsdimensie. Heel veel menselijke communicatie is bovendien meerduidig en contextgevoelig. Dit geldt niet alleen voor verbale informatie maar ook voor non-verbale signalen. Het maakt dat je iemand pas echt goed kunt begrijpen als je lang genoeg met hem bent opgetrokken en bijvoorbeeld ook de achtergronden van die persoon voldoende kent.
Telepathische empathie
Reeds hier op aarde bestaat er echter ook een speciale uitingsvorm van inleving die gebaseerd is op directe communicatie van geest tot geest. Ook in dit geval blijft er een interpretatie-moment bestaan, d.w.z. dat je moet plaatsen waarom de ander dingen op een specifieke manier beleeft. Maar er kan bij geslaagd telepathisch contact geen twijfel meer zijn over wat die ander beleeft. Er is namelijk directe toegang tot de indrukken, herinneringen, gevoelens, gedachten en verlangens. Zonder dat er ruis kan ontstaan op een verbaal of non-verbaal niveau. Natuurlijk kan er wel verwarring optreden tussen de eigen beleving en die van de ander, maar niet door haperende communicatie.
Bij paragnosten kan het vermogen in te tunen op de beleving van anderen goed ontwikkeld zijn. De helderziende krijgt dan rechtstreekse telepathische informatie over wat de persoon in kwestie beleefd heeft. Wanneer die persoon terug zou blikken op de eigen beleving, spreken we van 'herinnering'. Maar omdat het bij paragnosten niet gaat om eigen ervaringen maar om wat een ander doorgemaakt heeft, bedacht parapsycholoog W.H.C. Tenhaeff de term 'inneren' voor dit proces. De helderziende 'innert' dus wat de persoon zich zou her-inneren. Wanneer een paragnost helemaal opgaat in deze gevorderde vorm van telepathische empathie kan het van buitenaf lijken alsof hij tijdelijk die ander 'wordt'. Hij kan bijvoorbeeld bepaalde typerende gedragingen of emotionele reacties gaan vertonen die bij die persoon horen. Dit kan zo ver gaan dat hij lichamelijke gewaarwordingen zoals pijn of misselijkheid kan ervaren die de ander heeft beleefd.
Het lijkt in bepaalde gevallen zelfs alsof de paragnost door die ander geestelijk wordt 'overgenomen'. Dit zou echt het geval kunnen zijn bij telepathische mediums die mentale inhouden 'inneren' uit de geest van overledenen.
Inneren tijdens BDE's
Als we kijken naar de telepathische empathie bij bijna-doodervaringen, dan lijken veel patiënten wel even een soort paragnost te worden. Ze krijgen vrijelijk toegang tot de beleving van iedereen die rechtstreeks of indirect met hun leven te maken heeft gehad. Dit geeft aan dat we eigenlijk allemaal telepathische vermogens moeten hebben, ook al bestaan er op aarde in dit opzicht grote individuele verschillen tussen mensen. Directe communicatie van psyche tot psyche hoort bij onze basisuitrusting als geestelijke wezens.
Dit sluit aan bij het veelvuldig voorkomen van buitenzintuiglijke waarneming wanneer een patiënt zijn of haar fysieke lichaam verlaat. Er zijn gedocumenteerde verslagen bekend van mensen die tijdens een hartstilstand specifieke gebeurtenissen waarnamen terwijl hun zintuigen en brein op dat moment uitgeschakeld waren.
Het sluit nog concreter aan bij telepathische ervaringen tijdens een BDE lós van het panoramische levensoverzicht. Een patiënt kan bijvoorbeeld voelen wat er innerlijk door artsen, verpleegkundigen, familieleden of vrienden heen gaat. We hebben het dan niet over voorspelbare algemeenheden zoals: “Wat erg dat ze misschien dood gaat!”, maar over specifieke gedachten en gevoelens. Zo is er een casus van een beginnende arts, dr. Tom Aufderheide, die zomaar geconfronteerd werd met een medisch noodgeval en daarbij dacht: “Hoe kunnen jullie [de ervaren artsen] mij dit aandoen?” Bij het weerzien na de reanimatie wist de patiënt niet alleen te vertellen wat Aufderheide gedaan had maar vooral ook welke gedachte er door hem heen was gegaan.
In uitgetreden toestand maken we weer contact met onze buitenzintuiglijke vermogens, ook als die tijdens het leven nauwelijks actief waren.
Daarbij dient het inneren tijdens het levensoverzicht een duidelijk doel. Het maakt je er bewust van hoe gebeurtenissen precies hebben doorgewerkt. Je wordt er zo nog meer van doordrongen dat je handelingen een grote impact kunnen hebben op het leven en welzijn van anderen.
Voorts laat het ook nog zien dat je aan 'gene zijde' kennelijk moeiteloos telepathisch contact kunt maken Wat betekent dat we als geestelijke wezens dus veel nauwer met elkaar verbonden zijn dan we in deze fysieke werkelijkheid meestal beseffen.
Verhoogde empathie na BDE's
Zoals bekend maken mensen na een bijna-doodervaring in veel gevallen een persoonlijke transformatie door. Ze staan anders, 'spiritueler' en liefdevoller in het leven. Ze voelen zich ook meer betrokken bij anderen.
Voorts zijn er BDE-ers die na hun ervaring paranormale 'gaven' lijken te vertonen, waaronder ook telepathische vermogens. Ze krijgen 'door' wat anderen denken en voelen, en kunnen hen veel beter begrijpen dan voorafgaand aan hun bijna-doodervaring. Soms voelen ze zich, net als een beginnend paragnost, overspoeld door de telepathische indrukken en moeten ze leren om hiermee om te gaan.
De verhoogde sensitiviteit en empathie kan allerlei gevolgen hebben. Men kan bijvoorbeeld een groter voorstander worden van een sociaal en menslievend politiek beleid. Ook kan men meer begrip opbrengen voor bepaalde groepen mensen waar men vroeger alleen weerzin bij voelde.
Er kunnen overigens ook wel minder plezierige kanten aan zo'n transformatie zitten, namelijk wanneer de mensen in de omgeving van de BDE'er niet meegaan in de veranderingen. Er zijn bijvoorbeeld nogal wat gevallen bekend waarin mensen uit elkaar gingen omdat de partner de geestelijke metamorfose van de BDE'er niet zag zitten. Natuurlijk kan de verhoogde empathie ook positief uitwerken en op die manier juist een relatie versterken.
Het toegenomen inlevingsvermogen kan zich overigens ook nog manifesteren in de houding tegenover dieren. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot een verlangen om vegetarisch of veganistisch te gaan leven en niet langer gebruik te maken van producten waar dieren voor zijn uitgebuit.
Literatuur
– Lommel, P. van (2004). De grote betekenis van wetenschappelijk onderzoek naar Bijna-Dood Ervaringen. Terugkeer.
– Rivas, T., & Dirven, A. (2010). Van en naar het Licht. Leeuwarden: Elikser.
– Rivas, T., Dirven, A., & Smit, R. (2013). Wat een stervend brein niet kan. Leeuwarden: Elikser.
– Stoop, B., & Rivas, T. (2014). Spiritualiteit, Vrijheid en Engagement (2 delen). Brave New Books.
Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, jaargang 18, nummer 2, mei 2015, blz. 12-15, en Levenslicht 44, herfst 2015, blz. 3-5.
Contact: titusrivas@hotmail.com