Gebeurtenissen die elkaar weerspiegelen: Serialiteit
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 1 May, 2016)
Samenvatting
Artikel van Titus Rivas en Anny Dirven over zinvol toeval, met de nadruk op de zogeheten serialiteit.
Gebeurtenissen die elkaar weerspiegelen
door Titus Rivas en Anny Dirven
Volgens materialistische geleerden wordt alles in de werkelijkheid bepaald door blinde fysieke processen. Deze opvatting is uiteraard onverenigbaar met het bestaan van een onstoffelijke geest die actief inwerkt op de materie. Maar bijvoorbeeld ook met zinvolle coïncidenties tussen gebeurtenissen die niet herleidbaar zijn tot zuiver toeval.
Hetzelfde onderwerp
In 2004 stuurden Titus Rivas en dr. Kirti Swaroop Rawat de zogeheten Journal of Near-Death Studies een manuscript over herinneringen aan een tussenperiode tussen twee aardse levens. Dit artikel werd met name geweigerd omdat er even tevoren een ander manuscript was aanvaard over precies hetzelfde onderwerp, geschreven door dr. Jim Tucker en Poonam Sharma. Aangezien dit artikel in het eerstvolgende nummer zou verschijnen, vond de eindredacteur het beter als Rivas en Rawat gewoon op zoek gingen naar een ander tijdschrift voor hun eigen stuk. Dit is opmerkelijk, temeer omdat de Journal of Near-Death Studies (de naam zegt het al) primair over bijna-doodervaringen gaat en niet over herinneringen aan een tussenperiode tussen incarnaties.
Geleerden publiceren natuurlijk wel vaker tegelijkertijd artikelen over een zelfde onderwerp, maar het punt is dat het in dit geval om een zeer onderbelicht verschijnsel ging – er bestaan bijna geen academische artikelen over dit thema - , dat de stukken allebei een vergelijkbare strekking hadden en dat beide manuscripten naar hetzelfde tijdschrift werden gestuurd. Het artikel van Rawat en Rivas werd uiteindelijk overigens in een ander blad geplaatst.
Het fenomeen dat geleerden zonder het te weten tegelijkertijd vergelijkbare antwoorden op bepaalde vraagstukken formuleren kent parallellen bij onder andere uitvinders en literaire schrijvers. De overeenkomsten tussen hun individuele creaties kunnen zo groot zijn dat ze lijken te berusten op een soort plagiaat. Een grappig voorbeeld betreft de stripfiguur Dennis de Menace (inmiddels ook bekend van films). Dennis droeg in het eerste Amerikaanse stripverhaal waarin hij voorkomt, van 12 maart 1951, een rood met zwart gestreepte trui. Drie dagen later verscheen er ook een eerste aflevering van de Britse strip The Beano. Hierin komt ook al een Dennis the Menace voor, die eveneens een rood met zwart gestreepte trui draagt. Er was geen enkel contact tussen de geestelijke vaders van deze twee Dennissen geweest.
Over het algemeen zullen verstokte materialisten nog eerder in bedrog geloven dan dat ze toegeven dat bepaalde 'coïncidenties' echt te onwaarschijnlijk zijn om op zuiver toeval te kunnen berusten. Er zijn echter talloze gevallen waarin bedrog niet eens denkbaar is. Een merkwaardig voorbeeld hiervan overkwam opnieuw Titus Rivas, dit keer in zijn puberteit. Hij was samen met zijn ouders en broer bij een gezin op bezoek geweest dat een eendje, Titi, als huisdier hield. Titi was erg ondernemend en vooral ook gebrand op lekker eten. Extra opvallend was zijn voorkeur voor tomaten die hij met smaak naar binnen schrokte. Bijna onmiddellijk na deze visite keek men bij Rivas thuis naar een showprogramma waarin merkwaardig genoeg een levende eend ten tonele werd gevoerd. Rivas vond dit zo ongewoon dat hij 'voorspelde' dat de presentatrice nu ook wel snel zou zeggen dat de eend helemaal verzot was op tomaten. Tot grote verbazing van alle gezinsleden was dit inderdaad het geval en men kreeg zelfs een demonstratie van de manier waarop ook deze eend een tomaat naar binnen schrokte. Naderhand bleek weliswaar dat eenden in het algemeen wel van tomaten houden, maar dat verklaart nog niet de exacte overeenkomst tussen deze twee eenden.
Serialiteit
De Oostenrijkse bioloog Paul Kammerer (1881-1926) sprak bij gebeurtenissen die elkaar lijken te weerspiegelen van een “wet van serialiteit”. Serialiteit betekent letterlijk 'het optreden (van gebeurtenissen) in reeksen oftewel series'. Volgens Kammerer hangen gelijkvormige of vergelijkbare gebeurtenissen ook met elkaar samen zonder dat er een causaal verband tussen deze gebeurtenissen bestaat. Gebeurtenissen doen zich namelijk van nature voor in reeksen.
Overigens leidde deze overtuiging van Kammerer er niet toe dat hij afstand deed van zijn in het algemeen materialistische wereldbeeld. Hij geloofde namelijk dat er een nog onbekend fysiek principe bestond dat de wet van serialiteit zou kunnen verklaren.
Let wel, we hebben het bij serialiteit in de zin van Kammerer dus uitdrukkelijk niet over series gebeurtenissen die dezelfde alledaagse (reeds bekende) onderliggende oorzaak hebben. Bij twee vulkaanuitbarstingen die kort na elkaar op verschillende locaties plaatsvinden kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een gemeenschappelijke geologische oorsprong.
Kammerer publiceerde in 1919 een boek getiteld Das Gesetz der Serie, waarin hij honderd eigen voorbeelden van dit fenomeen beschreef. Bijvoorbeeld het geval van twee 19-jarige Duitse soldaten genaamd Franz Richter die elkaar nooit eerder ontmoet hadden. Beide soldaten waren geboren in Schlesien en ze waren vrijwilligers bij dezelfde afdeling van het Duitse leger. Ze werden in 1915 beiden opgenomen in hetzelfde ziekenhuis in Katowitze (Bohemen) en leden allebei aan longontsteking.
Of een casus van de echtgenote van Kammerer die in 1916 een arts bezocht. In de wachtkamer nam zij het tijdschrift Die Kunst door en raakte daarbij onder de indruk van afbeeldingen van het werk van een schilder die Schwalbach heette. Ze bedacht dat ze de schilderijen graag een keer in het echt zou willen zien. Terwijl ze daaraan dacht, ging de deur open waarna ze te horen kreeg dat er telefoon voor ene 'mevrouw Schwalbach' was.
Paul Kammerer verdeelde reeksen gebeurtenissen in verschillende klassen onder, zoals bijvoorbeeld reeksen namen, getallen, data of situaties. Ook onderscheidde hij verschillende graden waarin reeksen kunnen optreden, op basis van het aantal overeenkomende gebeurtenissen. Hij ontwikkelde zo een complexe leer van een wetmatige serialiteit die werkzaam zou zijn naast de bekende natuurwetten.
Het boek van Kammerer kreeg weinig bijval, maar niemand minder dan Albert Einstein beschouwde zijn theorie als 'origineel en zeker niet absurd'. Nobelprijswinnaar Wolfgang Pauli ging zelfs expliciet uit van een specifieke kracht die zinvolle toevalligheden moest verklaren.
De Zwitserse psycholoog Carl Gustav Jung, die met Pauli samenwerkte, citeerde Das Gesetz der Serie uitvoerig in zijn beroemde verhandeling over synchroniciteit. Dit Jungiaanse concept synchroniciteit is overigens beperkter dan het begrip serialiteit, omdat het alleen betrekking heeft op opvallende, betekenisvolle coïncidenties tussen gelijktijdige gebeurtenissen.
Helaas eindigde Kammerers aardse leven in zelfmoord, nadat hij beschuldigd was van geknoei met de resultaten van zijn biologische experimenten en in het algemeen wetenschappelijk genegeerd werd.
Kritische houding
Sommige reguliere geleerden stellen dat juist het uitblijven van spectaculaire, (schijnbaar) zinvolle vormen van 'toeval' niet in hun wetenschappelijke wereldbeeld zou passen. Ze menen dat normale kansberekening aangeeft dat er zuiver op basis van echt toeval de raarste series gebeurtenissen moeten optreden. Dit zou alle zinvolle coïncidenties bevredigend kunnen verklaren.
We vinden dit zelf echter alleen aannemelijk als men bij voorbaat alle onorthodoxe theorieën wil uitsluiten.
Zoals altijd loont het wel de moeite om specifieke claims van serialiteit en aanverwante verschijnselen op betrouwbaarheid te onderzoeken. Er is bijvoorbeeld een bekend verhaal over spectaculaire overeenkomsten tussen de moord op John F. Kennedy en Abraham Lincoln. Bijvoorbeeld wat de achtergronden van hun moordenaars betreft of de specifieke omstandigheden waaronder de presidenten werden doodgeschoten.
De meest opmerkelijke serialiteitsclaim betreft het gegeven dat Kennedy een secretaresse had die Lincoln heette, en Lincoln een secretaresse genaamd Kennedy. Het eerste blijkt inderdaad juist te zijn, maar het tweede niet! En dit vormt niet de enige fout in de weergave van de historische feiten. Voorts zijn veel van de overige overeenkomsten heel triviaal en algemeen. Dit geval is zo ongeveer de bekendste aanwijzing voor de theorie dat de 'geschiedenis zich herhaalt', maar bij nader inzien blijft er bar weinig van over.
Parapsychologische verklaringen van zinvol toeval of vice versa?
Zoals we hebben gezien, was Paul Kammerer zelf materialistisch georiënteerd. Hij geloofde weliswaar dat er achter de opvallende reeksen gebeurtenissen een nog onbekend principe schuilging, maar bracht dit bijvoorbeeld niet in verband met parapsychologische ontdekkingen. Sterker nog, hij beschouwde parapsychologische verklaringen van zinvol toeval als niet meer dan occult bijgeloof.
Anderen hebben wel pogingen gedaan om paranormale fenomenen in verband te brengen met serialiteit of synchroniciteit:
– Men heeft geprobeerd alle parapsychologische verschijnselen te herleiden tot bijzondere manifestaties van een wetmatige vorm van zinvol toeval. Alle paranormale ervaringen zouden met andere woorden neerkomen op een vorm van serialiteit of synchroniciteit.
– Men heeft getracht zinvol toeval te herleiden tot onbewuste uitingen van paranormale vermogens. In dat geval bestaat er dus geen aparte categorie van zinvolle toevalligheden. Elke casus op dit gebied berust uiteindelijk op onbewuste telepathie, helderziendheid of psychokinese. In zekere zin kan men ook de bekende theorie van de morfogenetische velden van Rupert Sheldrake hieronder scharen. Volgens Sheldrake wisselen mensen en dieren voortdurend informatie met elkaar uit via een speciaal soort (nog niet door de reguliere wetenschap erkende) velden. Dit zou bijvoorbeeld een verklaring bieden voor het gelijktijdig optreden van dezelfde concepten en theorieën zonder dat de bedenkers ervan fysiek contact met elkaar hebben gehad.
We vinden deze pogingen tot volledige herleiding geen van beide overtuigend, en wel hierom:
Psychokinese moet hoe dan ook een onderdeel van de werkelijkheid vormen. Zonder psychokinese zou er namelijk geen enkele geestelijke beïnvloeding van ons eigen lichaam mogelijk zijn. Dat zou bijvoorbeeld ook betekenen dat we nooit iets over ons geestelijk, innerlijk leven zouden kunnen zeggen of schrijven. Geest en lichaam zouden elkaar slechts kunnen weerspiegelen maar nooit direct kunnen beïnvloeden. Het is echter onbegrijpelijk hoe ons lichaam volkomen autonoom, zonder invloed van de geest, iets zou kunnen zeggen of schrijven over die geest. Er zou namelijk geen enkele fysieke aanleiding zijn om dat te doen, zuiver vanuit de lichamelijke processen zelf.
Bij telepathie en helderziendheid die meer omvatten dan associaties die 'toevallig' overeenkomen met de buitenwereld, zoals specifieke, nieuwe informatie, kunnen we evenmin uitgaan van een soort serialiteit. Daartoe zouden de indrukken namelijk volledig uit de geest zelf voort moeten komen.
Bij zinvol toeval, zoals besproken in dit artikel, gaat het uitdrukkelijk niet om een externe inbreuk op een gebeurtenis door middel van telepathie, helderziendheid of psychokinese. De gebeurtenis doet zich voor als onderdeel van een zelfstandige oorzakelijke keten die op zichzelf staat, zonder dat er een inwerking van buitenaf plaatsvindt. Neem bijvoorbeeld voornoemde ervaring met het eendje Titi. Dat het eendje specifiek dol was op tomaten en dat dit even later ook gold voor de eend in het televisieprogramma staat causaal gezien volledig los van elkaar. Titi maakte het andere eendje niet extra dol op tomaten en ook niet andersom. Zelfs huize Rivas had geen invloed op deze gebeurtenissen. Ook stond het programma van tevoren reeds gepland. Het is dus uitgesloten dat deze serie gebeurtenissen veroorzaakt werd door psychokinese. Er was ook geen sprake van telepathie of helderziendheid, maar het gaat in beide gevallen om een alledaagse, zintuiglijke waarneming van gedragingen.
Overigens zouden sommige vormen van schijnbare serialiteit inderdaad wel kunnen berusten op onbewuste telepathie, met name tussen mensen die zich intensief verdiepen in dezelfde thematiek. Maar dit hypothetische mechanisme biedt dus geen verklaring voor casussen zoals het geval van de twee eendjes.
Er is hoe dan ook geen reden om aan het te bestaan van 'echte' telepathie, helderziendheid, psychokinese en andere parapsychologische fenomenen te twijfelen. Maar er lijken dus wel degelijk ook aanwijzingen te zijn voor onherleidbare vormen van zinvol toeval, serialiteit of synchroniciteit. Voorlopig is het dan ook het verstandigste om beide soorten categorieën te handhaven.
Literatuur
– Jung, C.G., & Pauli, W. (1952). Naturerklärung und Psyche. Zürich: Rascher.
– Koestler, A. (1971). The Case of the Midwife Toad. Londen: Hutchinson.
– Kammerer, P. (1919). Das Gesetz der Serie: Eine Lehre von den Wiederholungen im Lebens und im Weltgeschehen. Stuttgart/Berlijn: Deutsche Verlags-Anstalt.
– Maso, I. (1997). De zin van het toeval. Baarn: Ambo.
– Mikkelson, B., & D.P. (2007). Linkin' Kennedy (Urban Legends Reference Pages).
– Scholz, W. von (1983). Der Zufall und das Schicksal. Freiburg im Breisgau: Verlag Herder.
Gepubliceerd in 2012 in het tijdschrift Paraview.
Contact: titusrivas@hotmail.com