The Nature of Mind van Douglas M. Stokes (Recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 4 May, 2016)
Samenvatting
Boekbespreking door Titus Rivas van het boek "The Nature of Mind: Parapsychology and the Role of Consciousness in the Physical World" van Douglas M. Stokes.
Boekbespreking
Douglas M. Stokes. The Nature of Mind: Parapsychology and the Role of Consciousness in the Physical World. Jefferson: McFarland & Co. Ongedateerde herdruk van boek uit 1997. ISBN 9-780786-477548.
De naam van de Amerikaanse psycholoog Douglas Stokes geniet onder parapsychologen enige bekendheid. Tot een breder publiek is hij niet doorgedrongen, maar daar kan verandering in komen door een recente heruitgave van zijn werk The Nature of Mind. Hoewel het boek na bijna 20 jaar in allerlei opzichten gedateerd is geworden, biedt het wel een beknopt overzicht van de parapsychologie dat ook nu nog grotendeels bruikbaar is. De methodische en thematische onderverdeling die Stokes hanteert is ook nog steeds gangbaar. Waar het gaat om belangrijke ontwikkelingen binnen het vakgebied tot in de jaren 90, heeft de auteur bijna niets gemist.
Wat mij verder bevalt aan dit boek is het standpunt van Stokes over casuïstisch onderzoek. Net als bijvoorbeeld Ian Stevenson erkent hij het belang van dergelijk onderzoek voor het leveren van wetenschappelijk bewijsmateriaal, zeker in de vorm van casussen met externe getuigen. Hij staat hierin helaas nog steeds tegenover een dominante groep parapsychologen die alleen experimenteel onderzoek als doorslaggevend beschouwt voor het aantonen van bepaalde verschijnselen. Veel andere geleerden die zich met het paranormale bezighouden zien goed gedocumenteerde casussen nog steeds als niet veel meer dan (veredelde) 'anekdotes'. Stokes gaat zelfs zover te stellen dat nauwkeurig onderzochte casussen in de parapsychologie over de hele linie stérker bewijsmateriaal opleveren dan het kwantitatieve experimentele onderzoek dat men tot dan toe had uitgevoerd. Dus zelfs op het terrein van telepathie of helderziendheid. Hierin komt hij wederom overeen met Ian Stevenson. Deze wilde in de laatste fase van zijn loopbaan niet eens meer 'parapsycholoog' genoemd worden omdat hij bijzonder gekant was tegen de eenzijdige nadruk op experimenten.
Een volgend punt dat mij aanspreekt is zijn substantialistische positie rond persoonlijke identiteit: er is een onreduceerbaar 'zelf' dat niet herleidbaar is tot brein of lichaam, en evenmin tot de veranderlijke geestelijke processen. Mede vanuit deze stellingname bespreekt de auteur het parapsychologisch onderzoek naar een voortbestaan en reïncarnatie. Hoewel hij de grote lijnen hiervan deugdelijk samenvat, vind ik wel dat hij materialistische skeptici zoals Susan Blackmore en overdreven 'voorzichtige' parapsychologen te veel eer geeft. Het bewijsmateriaal komt daardoor minder fraai uit de verf dan zonder dergelijke onredelijke stoorzenders mogelijk was geweest. Dit is merkwaardig omdat de auteur in een eerder hoofdstuk schrijft dat veel tegenargumenten van skeptici vergezocht zijn en het nauwelijks verdienen om serieus genomen te worden.
Met betrekking tot reïncarnatie lijkt Stokes op twee gedachten te hinken. Enerzijds lijkt hij ervan overtuigd dat het geheugen volledig afhankelijk is van de hersenen zodat het de fysieke dood niet kan overleven. Anderzijds beschouwt hij het reïncarnatieonderzoek onder jonge kinderen als het beste parapsychologische bewijsmateriaal voor een voortbestaan. Het blijft onduidelijk hoe hij deze tegenstrijdige noties met elkaar wil verenigen. Hij oppert de mogelijkheid dat alleen het onreduceerbare zelf de dood overleeft, zonder herinneringen, en dat het zo dus ook kan reïncarneren. Dit zou echter elk bewijsmateriaal voor reïncarnatie onmogelijk maken!
Het onderzoek naar nabij-de-doodervaringen komt er helemaal bekaaid af. Stokes erkent dat casussen waarin iemand tijdens de NDE iets waarneemt dat buiten het bereik van de fysieke zintuigen valt niet normaal verklaard kunnen worden, maar noemt alleen de casus van de tennisschoen van Maria. Hij concludeert zelfs dat het goed denkbaar is dat de meeste NDE's gewoon neerkomen op fantasie en hallucinaties. In dit opzicht is er opnieuw een vreemde tegenstelling met een eerdere passage waarin hij een shared death-experience beschrijft.
Geen nutteloos boek, maar het had zeker beter gekund.
Titus Rivas
Deze recensie werd gepubliceerd in Terugkeer 26(3), herfst 2015, blz. 31-32, en Levenslicht 44, herfst 2015, blz. 21-22.
Contact: titusrivas@hotmail.com